Press Release
March 20, 2019

Sen. Bam on free college law, election surveys and water shortage
(Transcript of Kapihan sa Manila Bay interview)

Q: He is one of the most prolific members of the Senate. Despite being the neophyte in the Senate, he has produced the most number of laws that President Duterte has signed into law. We would like to welcome Sen. Bam Aquino.

Sen. Bam: Good morning to our friends from media. Iche-check ko iyon if indeed I had produced the most laws that President Duterte had signed. I know he signed a number of my laws already. Marami naman po baka naman hindi lang pinakamarami. Baka we can check that.

Q: Just yesterday, he signed another set of laws. The abolition of the Road Board and Occupational Therapy. Are you in any way co-author of these laws.

Sen. Bam: Baka po iyong Occupational Therapy. We could check po. May dalawa pa kaming malapit pirmahan. Iyong amendments to the Magna Carta for Scientists and the Innovative Startup Act. These are already ratified by both Congress and the Senate. We were hoping na bago mag-Mayo mapirmahan ng Presidente iyong dalawang batas natin.

Q: Within 30 days?

Sen. Bam: I think it will be enrolled soon and then mag-start na magbilang ng 30 days. Hindi pa siya enrolled but passed by both Congress and Senate at the ratification level. Malapit na po itong maging batas.

Q: The other?

Sen. Bam: Magna Carta for Scientists and the Innovative Startup Act. Two more laws na were hoping mapirmahan ng Presidente before May.

Q: Can we just have a rundown of your vital legislation? It will be really something for you who belong to the opposition who has able to have these laws passed?

Sen. Bam: Actually, in the 16th Congress, I was the chairman of Trade, Commerce and Entrepreneurship kaya nabigyan tayo ng pagkakataon na magpasa ng batas pagdating sa pagnenegosyo at pagbibigay ng magandang trabaho. Of course, everyone knows that I'm part of the Go Negosyo group. So the first law that we passed was the Go Negosyo Act which was passed in 2014, implemented in 2015 and actually made into a flagship program by this administration by Sec. Mon Lopez and Sec. Joey Concepcion.

The Go Negosyo Act, which was my first law, is enjoying quite a lot of support now. Ngayon po, iyong micro, small and medium enterprise support that sets up Negosyo Centers all over the Philippines. Bawat siyudad, munisipalidad at probinsiya dapat mayroong Negosyo Center nagbibigay ng tulong sa maliliit na negosyo. Three Ms po iyan, Money, Market and Mentorship.

So opportunity na makautang o makahanap ng capital, money. Tulong sa kaalaman or mentorship at pagpapalaki ng merkado para ang mga produkto sa kanayunan o produkto ng maliliit na negosyante, umaabot sa mas malalaking merkado, either through exposure to fairs, giving them space sa mga malls or allowing them to enter supply chains. Today, mayroon nang 1,000 plus Negosyo Centers and we continue to expand that year on year.

Q: Buti natututukan mo at nabibigyan ng budget?

Sen. Bam: Yes, actually ang experience po natin, iyong mga batas na naipapasa niyo, kailangan mo talagang siguraduhing ma-implement nang maayos, mapondohan, use your oversight power to make sure its implemented.

We have the Go Negosyo Act, we have the Microfinance NGOs Act, the Philippine Competition Act, iyong Exact Change Law. Ito ang karamihan ng mga batas natin during the 16th Congress.

Q: Are you satisfied that how these laws are being implemented?

Sen. Bam: Meron kaming isang batas na unimplemented, which is the Youth Entrepreneurship Act na nagtuturo ng financial literacy at entrepreneurship sa mga bata through DepEd. DepEd is still not implementing it unfortunately.

Q: Wala pang implementing rules and regulations?

Sen. Bam: Meron na po. Pero hindi pa napapatupad. Pero pangako nila this year nila ipapatupad. Pero iyang batas na iyan has taken more than two years na po, hindi pa siya implemented.

Q: Ano ba ang batas na iyan?

Sen. Bam: Nagtuturo po siya ng financial literacy at the basics of entrepreneurship sa school curriculum.

Q: Paano naman ang out of school youth?

Sen. Bam: Primarily sa DepEd po ang focus niya. So, iyong pagtuturo ng financial literacy is a life skill na kailangan ng bawat isang tao. At the time na ginawa namin ang batas, may worldwide survey na lumabas noon na iyong Pilipinas napakababa pagdating sa financial literacy.

Marami sa atin lubog sa utang, marami sa atin first paycheck ubos agad. Wala pong savings, hindi nakaka-invest. Lahat po iyan babalik sa basics ng financial literacy. At that time na tinulak namin ang batas, very supportive naman ang academic institutions na isama ang financial literacy.

Q: Tertiary?

Sen. Bam: Hindi po. From DepEd to tertiary. So from grade school to college. Actually, lahat ng levels. Kasi for example sa ibang mga bansa, iyong financial literacy tinuturo sa mga bata simple lang, kung paano mag-save and at the end of the month, piggy bank, at the end of the month, may bibilhin kayo. There are simple ways to start teaching iyong mga kabataan natin tungkol sa paghahawak ng pera.

Q: Iyong mga bangko naman nag-a-allow ng less than P10,000 minimum amount.

Sen. Bam: Again, just the basics. So, unfortunately, ito isang batas na hindi pa na-i-implement.

Q: Other than the commitment of DepEd, how would you be able to compel these DepEd people to implement it?

Sen. Bam: Sinisingil namin sila every budget time. Ang problema lang kasi, si Sec. Briones has told us na before they can teach the students, kailangan muna ang mga guro maturuan muna. Iyon ang pinaka-concern niya. Doon lumabas ang isyu ng pagiging baon sa utang ng mga guro natin.

Q: Nagtitinda ng longganisa sa classroom...

Sen. Bam: Hindi naman lahat naggaganyan pero marami ay over-extended na sa mga utang nila. DepEd has committed na once maayos nila ang problema ng loans sa mga teachers, that they will implement the law. Iyon ho, an example of an unimplemented law. Iyong ating amendment to the Cabotage Policy. Shipping po iyan. Dapat nagbaba na ng shipping sa Pilipinas, hindi pa po iyon implemented properly.

Q: Sino ang dapat managot diyan?

Sen. Bam: I think it's really the ports, MARINA, PPA. Sa pagkakaalam ko, hindi pa siya implemented as well as it should be. May iba ring batas na hindi kami masaya sa implementation, but there are others that we're happy na may pondo and we're very happy na mas naging effective pa po in the last few years.

Q: Pero iyong Cabotage, that should the lower business cost...

Sen. Bam: Lower shipping cost po.

Q: Tapos price of goods bababa...

Sen. Bam: Exactly. Tinulak ho iyan para bumaba ang logistics cost ng bawat produkto and in effect bababa ang final price.

Q: Saka archipelago tayo, most of the goods are transported through ships, Mga prutas ng Mindanao going to Manila...

Sen. Bam: Iyong problema ho, hindi namin nakita na bumaba iyong presyo, parang tumaas pa. Maybe it's the cost of diesel or fuel pero iyong epekto po niya na pagbaba ng presyo ng shipping, hindi pa natin nakikita.

Q: Ano ang magagawa ng author ng batas para talagang mai-push iyan?

Sen. Bam: Sa oversight function kasi, hihilingin mo sa mga ahensiya, ie-explain sa iyo ano ang bagong structure ng shipping sa Pilipinas. Doon talaga mari-reveal ang mga parts na tumataas at bumababa. Iyong shipping, iyong logistics that just one part of why a product is expensive kaya nagmamahal ang produkto sa Pilipinas. Kaya sinulong namin ang batas na iyon para bumaba ang presyo ng bilihin.

So 17th Congress na, 2016 na po. During that time, hiniling po talaga namin ang chairmanship ng Education para isulong iyong libreng kolehiyo. Thankfully, our colleagues susuportahan po tayo. By August of 2017, napirmahan ni President Duterte iyong batas natin. Both the Senate was able to pass it, Congress eventually passed it, naging batas na po iyan by August of 2017. Right now, patuloy ang pagmo-monitor natin kung maayos ang implementation, of course paghahanap ng pondo para dito, pag- implement ng iba ang parts ng batas.

Kasi currently, ang pinaka-implemented pa lang iyong libreng tuition at libreng miscellaneous sa ating SUCs at LUCs. Iyong second part po ng bill is what we call TES or the Tertiary Education Subsidy, in short scholarships. Bilyun-bilyon piso pa pong mga scholarship ang hindi pa napapatupad ngayong taon. Iyong scholarships puwedeng ma-avail ng mga estudyante both from public and private universities.

Q: GASTPE ba iyan?

Sen. Bam: Iba pa po iyon. GASTPE po is in the K-12 system. This is at the college level. Ito pong TES na ito na dapat po naipapamahagi sa mga kabataan natin both in public and private universities, hindi pa ito distributed completely. HInihikayat namin ang CHED na bilisan itong pag-distribute to ensure na hindi siya magiging palakasan. Hindi na kailangang dumaan sa congressman at senador dapat diretso na sa eskuwelahan at pasok talaga ang mga bata sa criteria na makakakuha ng tulong mula sa tertiary education subsidy. That's a big part of the law dahil bilyun-bilyon din ang budget allocation niyan na hindi pa siya fully implemented.

May third part pa po iyong batas, which is the student loan program. A reinvigorated study now, pay later. Iyon nangyari kasi in the past, iyong study now pay later, naging study now, pay never. Wala hong nagbabayad so na-discontinue po ang programa. The big change with this third part of the law, is iyong payments po, ik0-combine na sa SSS at GSIS payments, which means magbabayad ka lang kapag may trabaho ka na. It will be part of your monthly payment so masisiguro na may nagbabayad at the same time, nagbabayad ka lang kapag may trabaho ka. We're hoping na itong pangatlong aspeto ng batas mabuo rin para sa mga nagme-medicine, nagla-law, nagma-masters at nagpi-Phd because the two other programs, iyong libreng kolehiyo at scholarships, para sa undergraduate. Ang tingin namin dito, isang buong henerasyon ang gusto niyang tulungan para makapagtapos sa kolehiyo. Iyong mga nagsulat ng batas, iyong mga nagtulak ng batas, we feel na isa itong napakalaking investment upang umangat ho talaga ang milyun-milyong pamilya, makapag-graduate at makuha ang trabahong ninanais nila.

Q: Paano makaka-apply ang gustong mag-apply sa TES at sa study now, pay later.

Sen. Bam: Iyong student loan program has not been implemented yet. We're hoping that this year, magbubukas na po sila kahit pilot program lang. Iyong TES, the MOA with the private institutions are already ongoing. So ang CHED ay may MOA with the HEIs and then from there, doon nagsisimula ang proseso ng pagdi-distribute ng TES. We're hoping na madaliin nila kasi sa kakaikot namin, maraming estudyante na ang kailangan na kailangan na po iyong tulong. This is already budgeted, so ibig sabihin nandiyan na ang perang iyan.

Pangalawa, hopefully by May or by middle of the year, maa-up na po iyong website ng CHED kung saan puwedeng directly mag-apply iyong mga estudyante doon mismo sa ahensiya. Excited kami rito because ayaw na naming makita na dumaan sa congressman o senador para makakuha ng tulong sa kanilang pag-aaral. Kasi ngayon, ganun ang nagiging proseso, kailangan mo ng ganun para makakuha ka ng tulong.

This was a big debate in the Senate as well, marami sa amin nag-agree na maganda sa CHED ang pagkukunan ng scholarship. We're hoping na kapag napatupad na iyong direct relationship ng CHED sa eskuwelahan at iyong website na kung puwede mga estudyante mag-a-apply, lahat ng requirements puwedeng online na rin, maka-cut out na ang pangangailangan na may endorsement pa sa pulitiko. Dapat hindi na talaga kailangan at iyon ang kailangan pang bantayan pagdating sa RA 10931. In short, a big portion of the law is already implemented, maganda poi yon. Patuloy po naming mino-monitor iyon. Pero may ibang aspeto ang batas na kailangang ipagpatuloy ang monitoring at implementation.

Q: Alam mo senator, ngayon ko lang nalaman iyan sa iyo. Ang problema lack of information. Sana man lang may information campaign to inform the public about that provisions of the law, na meron palang ganito. Ako ko lang ito naintindihan from you.

Sen. Bam: Nag-e-effort kami school to school. In fact, for the past two years already, iniikot namin lahat ng SUCs, LUCs and now, even private universities para ma-explain sa kanila iyong laman ng batas. The first school na nakuwentuhan ko tungkol sa libreng kolehiyo was Cagayan State University. Binisita po namin sila pagkatapos ng bagyo. We checked kasi iyong facilities nila noon, may bubong na natanggal. So pinuntahan namin sila and in that forum, sinabi ko sa mga bata at mga teacher na hangarin, at that time I was still chairman of Education, hangarin namin na gawing libre ang kolehiyo, at least para sa mga SUC. At that time, walang naniwala sa akin. Siguro sabi nila, usual pangako ito ng pulitiko na hindi naman talaga matutupad. I was able to go back to them and tell them, o itong nabanggit ko noong 2016 na siguro marami sa inyo hindi naniniwala, at least ngayon pagbalik ko alam niyong totoo na kasi sila mismo hindi na nagbabayad ng tuition at miscellaneous. Even then noong sinimulan namin ang proseso, marami talaga ang hindi naniniwala na kayang gawin. In fact, maraming nagbatikos diyan na hindi dapat gawing libre ang eskwelahan.

Q: Bakit hindi? Eh nasa Constitution natin iyon.

Sen. Bam: Kasi hindi daw papahalagahan ng mga bata ang kanilang pag-aaral kung ito ay libre na. Maraming grupo ang nagsabi niya. In fact, may paper pa ang ibang secretaries about it. But in the end, I think umiral din ang kagustuhan ng mga tao na tumulong sa mga estudyante, at tumulong sa mga magulang. In fact, ang mga magulang po, sila talaga ang tuwang-tuwa sa batas na ito. Marami sa mga magulang ngayon sa pag-ikot namin, binabanggit nila na noong may tuition pa, talagang kakabahan ka talaga kapag malapit na ang bayaran.

Q: Yes, lalo na tuwing graduation. Hindi ka makaka-graduate kung hindi ka makakabayad.

Sen. Bam: Sabi nila: "Umalis na ang asawa ko para mag-abroad, umutang na kami sa 5-6, nag-promisory note kami kahit wala kaming pampangakong magbayad." So itong libreng kolehiyo ay marami talagang natutulungan. At this point, we build on it. Kailangang dagdagan pa ang mga reporma para sa edukasyon. Hindi puwedeng tumigil tayo dito. And I think kung maipagpatuloy pa ang mga reporma sa edukasyon, makikita talaga natin na may shift o malaking pagbabago sa ating mga kababayan pagdating sa educational system.

Q: Napag-uusapan po nating ang education. Napansin ko lang as a journalist na nagmomonitor ng mga batas sa education, napansin ko na ang daming batas si Pangulong Duterte na sign-an all about transferring one state college into polytechnic, changing the name, may mga budget implications din...

Sen. Bam: Usually, may mga colleges na ginagawang universities. Usually, form a polytechnic, ginagawang full university. Pangarap po kasi ng SUC to become a full university with implications in its plantilia or course offerings. Mas marami po silang matutulungan at mas marami silang kursong pwedeng i-offer kung sila ay university status. there are a few during my time na napasa namin. Pero all of that ay dumadaan din sa CHED. May requirements sila para maging university ang isang eskwelahan. The committees naman ay may understanding na rin na kapag ang isang state college ay umabot na sa mga requirement, pwede na syang gawing university. Sometimes it's an issue of granting also. Ang uso kasi ngayon, ang pangalan ng probinsya then "State University". May mga ilang areas na yung mga colleges nila na 150 years old na at iba pa ang pangalan, gusto nilang mapasailalim sa isang branding. Sometimes the changes are really more for their own branding or marketing. Sometimes ang pag-upgrade ng kolehiyo at pagiging unibersidad ay about sa kaya nilang ibigay sa mga estudyante at yung kakayanan na mag offer ng marami pang kurso.

Q: How about yung mga ginagawang national high school?

Sen. Bam: Marami po kasing areas with K12 na yung Grade 11-12 lumalabas na maraming lugar na malayo ang Senior High School doon sa mga baranggay. May mga areas na pagkatapos ng Grade 10, hindi na tumutuloy sa Senior High School kasi nasa ibang lugar na. Kailangan pa maglakad, o bangka. May need talaga to be able na mas palapitin ang mga Senior High School sa mga elementary at Junior High School.

Kailangan mas magkakalapit sila para di na mahirapan iyong mga bata. So, patuloy po iyong pag-eexpand every year. May budget yan para sa paggawa ng mga building, paggawa ng mga classroom, pag-hire ng mga teachers. And, until now, hinahabol pa rin po nating yung kakulangan pagdating po sa mga facilities at teachers po ng mga iba't-ibang lugar.

Q: Nabanggit mo, Senator, K-12. Iyong Education Committee ba is doing a review of how it's being implemented. Is it going ok?

Sen. Bam: Opo. We did. By the way, I was Chairman of Education for about one year until nalagay po kami sa minority.

Q: Ah yung nagkaroon ng break-away.

Sen. Bam: Opo. But during that time nagkaroon po kami ng review ng Grade 11 and Grade 12. Now, marami kasi nagsasabi sakin, "Senator Bam, ang raming problema, baka puwedeng bumalik nalang sa dati." Pero, palagay ko po mas magiging problema kung bumalik tayo sa dati. Kailangan lang po mas ma-improve natin iyong current situation ng Grade 11 and Grade 12 now. Ano po ang ibig sabihin natin? Iyong isang problema po ng senior high school ngayon, hindi tumutugma iyong courses na ino-offer, yung guro at iyong specialization ng mga guro at yung pangangailangan ng merkado doon po sa lugar. Kailangan nagma-match po lahat iyan. You have your academic track and you have your non-academic track. Yung non-academic track ninyo, kailangan iyong offering niya doon, nagma-match sa pangangailangan doon sa lugar. Kasi, ang idea nga po iyong non-academic track, kung maka-graduate ng Grade 12, dapat kaya nang magtrabaho. May skills na para magtrabaho. So, ang unang-una diyan, dapat nagma-match iyong pangangailangan nung lugar doon po sa mga course offerings.

Iyong next challenge diyan, kung alam mo na kung ano iyong course offerings, kailangan may mga guro ka na kayang ituro iyong mga course offerings. And in a lot of areas, hindi talaga siya tumutugma. Iyong course offering, hindi po bagay sa pangangailan nung lugar. At the same time, hindi naman mahanap iyong mga guro na puwede magturo ng mga offerings na iyon.

Q: So, ano, remedial legislation?

Sen. Bam: Hindi. It's really implementation.

Q: Administrative na ito.

Sen. Bam: Kailangan tumutugma talaga siya. Iyong integration ng ating schools, ng ating teaching personnel, at yung ating pangangailangan ng merkado. Kailangan mas tumatahi.

Q: So, paano mo gagawin as a Senator?

Sen. Bam: Uhm, puwede na itrabaho iyan ng DepEd. In fact, they're already working hard to correct that. Pero iyong isang gusto namin sanang isulong, and I've said this will be my first bill kung makabalik ho tayo sa Senado. Iyong tinatawag naming Job Matching Bill.

Kasi, with the Job Matching Bill, both our colleges and our Senior High Schools, mafo-force po sila na mag-integrate, doon po sa mga trabahong available sa lugar. At least, may information, makikita iyong mga offerings kung nagma-match po siya, all the way to the course requirements, at iyong mga guro natin. Sa panahon po natin ngayon na information age na, hindi na po katanggap-tanggap na hindi tumutugma itong mga datos po na ito. If you are a school, dapat alam mo kung ano iyong mga industriya na available sa area ninyo. Dapat iyong nao-offer ninyong kurso, whether you're in senior high school or in college, dapat nagma-match siya kahit papaano. Para iyong estudyante rin, kapag pinili niya iyong kursong iyon, alam rin niya kung ano yung chances niya na makakuha ng trabaho. And a lot of these integration is not happening. Hindi po nangyayari. At kailangan ho nating magkaroon ng a job placement office, a trabaho center, a new function dito po sa ating mga eskuwelahan, para mas maging integrated po itong mga iba't-ibang aspeto ng ating lipunan, na makapagbibigay po ng trabaho sa ating mga kabataan.

Q: And you are drafting a bill?

Sen. Bam: We've drafted it already. Actually, hindi ko lang ito napasa in the 16th, 17th Congress. We want this to be our priority po pagdating ng 18th Congress.

Q: You mentioned about Job Matching..

Sen. Bam: Opo..

Q: Already, nagkaroon ng need for Job Matching nung marami ang nawalan ng trabaho doon sa Hanjin. And TESDA was tasked to do that.

Q: Hindi iyon part ng Education?

Sen. Bam: Parang kabit-kabit iyan, but they are a DOLE-attached agency.

Q: Iyong draft bill mo, puwede bang ipasok ang TESDA?

Sen. Bam: Mayroon kasing bill for TESDA to do the re-training. They're already doing that. In fact, kakapasa lang po niyan. Iyong Tulong Trabaho Bill ni Senator Joel. But our focus is really more on the higher education and, and senior high school. So, ang nakikita ho kasi natin, mas agile po iyong TESDA because most of their students are working na eh. And re-training iyong kailangan nilang gawin. Iyong problema po dito sa mga eskuwelahan is really integration. Kasi, nangyayari po ngayon, iyong mga estudyante, ga-graduate mula sa college, doon pa lang maghahanap ng trabaho. Pag nakahanap ng trabaho, ite-training pa ulit bago makapasok sa trabaho. So iyong friction nun, can last anywhere from 6-8 months. While iyong hinahanap po ng mga pamilya, is pagka-graduate, sana within a month, meron nang trabaho para kumikita na't tumutulong na po sa ating pamilya.

So, nakikita namin na with this reform, yung Job Matching Bill po natin, iyong proseso ng pag-aaral, paghahanap ng trabaho, mas mama-manage po ng ating mga eskuwelahan.

Q: As I view you, from your track record, I would say that you are a critical constructive opposition. And I've noticed, you have narrated to us your priority bills, na author mo, ngayon naman, natatandaan kita, you are one of the, or ikaw lang yata ang nag voted against TRAIN law.

Sen. Bam: Apat po kami.

Q: Apat kayo? So, ano ngayon ang magagawa mo, when the next Congress, if you are elected, hopefully you'll get elected.

Sen. Bam: Actually na-file po namin as early as April 2018, iyong Bawas Presyo sa Petrolyo Bill. Which seeks to amend iyong provision doon sa buwis sa diesel at gasolina, at LPG. Sa totoo lang po, nung panahong pinag-uusapan iyong TRAIN law, marami naman talaga sa amin ang worried sa probisyon na iyon. And yet, pinasa pa rin.

Pangalawa, nung tinanong po natin kung handa ba iyong gobyerno doon sa tulong sa mahihirap na kapamilya, yung sagot naman po nila, hindi naman sila handa, na magbigay ng tulong. Kaya para ho sa akin, klaro talaga nung panahong nag-NO tayo. And in the end, apat lang po kami na nag-NO doon po sa TRAIN law. Within 2 months, nakita natin na tumaas iyong presyo ng bilihin, at kinailangan po ng response. Iyong response po sana, tanggalin iyong probisyon sa buwis sa petrolyo. Kasi iyong mga ibang buwis naman po doon, sa mga matatamis na inumin. Pero iyong diesel at gasolina, alam natin may epekto po iyon sa merkado. April of 2018 po iyon. Lumapit nang lumapit po iyong Enero. Iyong Enero po mahalaga dahil may increase na naman ng dalawang piso sa diesel at gasolina. For awhile, pumayag na i-suspend, in the end tinuloy pa rin.

Q: Kasi mayroong provision doon na 3 consecutive months diba?

Sen. Bam: But even without that, they were already willing. Willing na po sila na i-suspend.

Q: What happened?

Sen. Bam: Eh nung bumaba po iyong presyo ng krudo sa mundo, tinuloy na rin nila. Eh anong nangyari? Within two months, tumaas nanaman po iyong presyo ng krudo. And babalik po ako dito. Bakit natin dinagdagan ang isang commodity o iisang produkto na wala naman tayong control. Wala tayong control, kung tataas o bababa po ito. At nung panahong pinasa po iyong TRAIN Law, pataas po iyong presyo ng krudo sa mundo. Hindi pababa. So para sa akin, huwag nalang nating galawin 'to. Kung may gagawin tayo diyan, dapat pababa. Huwag dapat tayong gumawa ng mga bagay-bagay na magpapataas ng presyo ng krudo. At iyan po, mayroong epekto sa merkado po natin. So as early as April 2018, nag-file na ho tayo ng provision para baguhin iyang TRAIN Law, at ngayon sinasabi ko rin nga, sana iyong mga kumakandidato, willing na mag-commit na baguhin iyong TRAIN Law, tanggalin lang yung provision, ah, anyway isang provision lang naman po iyon. Iyong provision na alam ho nating nakakadagdag sa presyo ng bilihin, at yun po iyong diesel at gasolina na by next year, ay anim na piso na po iyan.

Q: Ano ang, usually ang ina-ask ng Dept of Finance, anong ipang-o-offset mo doon sa revenue loss nun?

Sen. Bam: Well, alam nyo, and again babalik ho tayo sa mga debate nung panahong napasa iyong TRAIN Law. Iyong underspending po natin nung panahong iyon, umaabot ng 300 to 400 Billion Pesos. Ngayon ho, malaking issue iyong ah, insertions, eh iyong total ho ng mga insertions, mas malaki pa iyon dun sa collection mo sa TRAIN Law eh. So meaning mayroon ka namang pagkukuhanang iba. Kung mayroon ho kayong choice, buwis ba o efficiency, siyempre efficiency yung uunahin mo. You do everything para iyong pera ho ng bayan, mas maayos iyong paggamit. Dapat pinakahuling option yung kukunin mo iyan sa mga kababayan po natin.

And ako ho, marami naman ho sa amin ang ganun po yung pananaw. Sa totoo lang, mas mahirap iyong maging efficient. Mas madali iyong maglagay ka ng buwis sa diesel at gasolina, pero iyong epekto naman po nun, alam natin marami pong matatamaan. Iyong epekto po ng pagiging efficient, kahit mas mahirap pong gawin eh di hamak iyan, pera na hong nandiyan iyan, kailangan lang pong gamitin nang maayos.

Q: Nabanggit mo na po iyong budget pass, ano po ang latest words from the Senate? Ano po ang stand niyo on that matter?

Sen. Bam: Well, nagkakaisa po iyong Senado dito sa isyu na ito. Hindi ho kami papayag sa isang budget na may dagdag-bawas pagkatapos po ito, ahh, naratify ng Senado at ng Konggreso. Iyan po ay illegal, unconstitutional, hindi ho yan puwedeng gawin. And we fully support Senator Sotto and of course, Senator Lacson, dito sa kanilang pangunguna na hindi papayag ang Senado sa isang budget na mayroon pong mga pagbabago pagkatapos ng proseso. Eh kaya nga ho tayo may proseso, kaya po may mga patakaran tayo kasi lahat ng mga ginagawa ho namin, we vote no, we vote yes, we amend--lahat po iyan naka-record. Pag mayroon hong binabago pagkatapos po ng ratipikasyon, ay yan po, parang magic po ang labas ho niyan. So, we agree with the Senate leadership, ah..nagkakaisa ho kami.

Q: But you voted yes, diba?

Sen. Bam: No, I voted No.

Q: For the budget?

Sen. Bam: Opo.

Q: Di ba the ratified one?

Sen. Bam: Opo. In the end, it was the minority members and Senator Lacson ang nag-no po dito po sa budget.

Q: Ilan kayo though?

Sen. Bam: I think, lima.

Q: Lima kayo.

Sen. Bam: Opo. Kasi alam nga ho namin, may mga irregularities. Ay ngayon ho, may dagdag- irregularities pa. Kasi in my 5 years as a Senator, ngayon lang ho kami nakakita ng may pagbabago pagkatapos na-ratify. Eh usually, ho ano po iyan eh, finished or not finished, pass your papers, eh tapos na eh. Diba, tapos may babaguhin ka? Sa kahit anumang sitwasyon, alam ho natin na hindi ho tama at hindi po regular iyong ganung klaseng gawain. Kaya we agree with the Senate President, and I'm very proud of our Senate leadership. Yung nagmamatigas po sila at sinasabi nilang, "hindi kami sasang-ayon sa isang proseso na alam nating labag sa ating Saligang Batas."

Q: So, there's no option but to operate within the re-enacted budget up to the end of the year?

Sen. Bam: No, ang alam ko po nag-usap pa rin iyong Senado at Kongreso. Na posibleng ang pumayag po yung Konggreso na, yung talagang napag-agreehan, iyong talagang na-ratify, yun po iyong ibibigay sa Presidente, papapirma sa kanya.

So sa pagkakaalam ko po, may pag-uusap pa rin po na iyun.

Q: Oh, pero kahapon nagbago ang ihip ng hangin, nagbago na naman daw ang Kongreso..

Sen. Bam: Ah, ano ho yan, day to day naman ho ata iyong mga balita ho diyan.

Q: Oh, within 30 days dapat na-ano na yung, wala pa ring enrolled..

Sen. Bam: Hindi pa din po siya enrolled. Kasi ayaw pong pirmahan ni Senate President Sotto. So, we agree with it, at nagkakaisa po kami dito.

Q: Oo. Anyway, nabanggit mo rin, sir...nabanggit ko na rin iyong TRAIN law na nag-oppose ka, and now the budget. Hindi ko alam na nag-oppose ka rin pala. What other laws that (sic) you voted no?

Sen. Bam: (Laughs) Asan ba?

Q: The other side of the legi?

Sen. Bam: Alam nyo po so, karamihan ng mga lumalabas po sa Senate. We vote yes. Kasi iyan po, iyung mga free education, universal health care. Ito po iyong mga batas na alam ho natin na makakatulong sa mga tao.

Q: Sinasabi nating populist measures?

Sen. Bam: Ah, pero hindi lang ho populist. Pero talagang makakatulong sa tao, noh? Ah, mahirap ho kasi, pag sinabi ninyo kasing populist, negative ho iyong konotasyon eh. But..

Q: Katulad nung universal health care, wala naman palang pondo. 240B, short kayo ng 40B. Saan kukunin iyong 40B? Mang-iimpose ng another..

Sen. Bam: Hindi ho. Hindi ho puwedeng mag higher ng tax. Meron hong pera. And I think that's something na kailangan malaman din po ng taong bayan.

P3.7T po ang budget natin. Last year, it was P3.3T. Napakalaki po ng budget na iyan. For, if I'm not mistaken, ho nung time ho ni President Erap, wala pa atang P1T iyong budget noh? So, ganuon na po kalaki ang budget natin. May espasyo ho diyan. Kailangan lang ho gamitin iyong pera ng bayan nang maayos. Iyong mga proyekto po na alam naman ho natin wala talagang saysay, tanggalin na. Iyong spending, na dapat ginagawa ng mga ahensiya, kailangan ginagawa ho nang tama. At nauubos talaga iyong nakalaan na budget, hindi iyong binabalik mo nalang. Kasi pag nagbalik ka ng pera, iyan ho perang dapat nagamit mo sa ibang serbisyo ano? So ako ho, paniniwala ko, kung maayos lang po iyong pamamalakad ng paggamit ng pera, marami pa po tayong perang puwedeng magamit para sa taong bayan. Kaya iyong mga sinasabi hong populist measure, sa totoo lang ho, marami ho sa amin ang nagtulak nito. Alam naman na kung talagang gugustuhin, makakahanap naman po ng pondo para dito. At kung may pondo naman, bakit mo naman ipagkakait iyan sa taong bayan? Kung iyan ho talaga ang top concerns nila, because sa lahat ng survey--kalusugan, edukasyon, pagbaba ng presyo ng bilihin, regular na trabaho, eto pa rin po iyong top 4 natin eh.

Q: Mismo..

Sen. Bam: So kung meron ho tayong mga reporma o polisiya na makakatulong dito, dapat talaga sinusuportahan po natin. Now, pagdating po sa NO, eh kasi ito ho usually ang nababalita. Ah, very specific ho iyan. No. 1, iyong Train Law; No. 2, iyong pagkiling ho natin sa China; Ah, we've filed resolutions to investigate China already.

Q: Ah, okay..

Sen. Bam: Iyong bills natin sa kanila, ngayon po issue na naman iyong Kaliwa Dam, kung bakit kinilingan na naman iyong China habang mayroon nang ongoing sana na proyekto. Ahm,

yun ho, yan po medyo malinaw po ang aming linyahan po diyan. Iyong pagbaba ng age of criminal liability, nagkaroon din po ng linyahan diyan. Death penalty, nagkaroon po ng clear differences po diyan. Ah.. Cha-cha?

Q: Cha-cha..

Sen. Bam: Nagkaroon po ng clear differences po diyan. Ito po iyong mga issue na masasabi ho natin, mas malinaw iyong mga posisyon ng mga senador kung YES or NO sila.

Q: Natutulog sa Senate iyong Cha-cha, iyong Age of Criminal, at yung death penalty..

Sen. Bam: Bacause marami ho sa amin ang hindi po.

Q: Minority?

Sen. Bam: Hindi po suportado iyan. Hindi lang po minority. Pero pati rin po iyong ibang miyembro ng mayorya.

Q: Across party lines yan? Across party lines?

Sen. Bam: Opo. Iyan ho rin iyong mga usual sa mga debate, mga yes or no, up or down. Dito po sa mga issue na iyan, malinaw naman po iyong ating posisyon. Pero hindi ho kasi napag-uusapan rin, 90% of the bills that we pass in the Senate, mga batas ho iyan na tumutulong sa mga kababayan natin. And tama lang naman na sa mga areas na iyan, wala dapat politika. Dapat magtulungan tayo, pero...

Q: Universal Health Care, education..

Sen. Bam: Education, ahhh,iyong I'm the author of the 4Ps Law, na sumusuporta din po yung Senado, na masabatas..

Q: Ano iyong 4Ps Law mo?

Sen. Bam: Na masabatas po iyong social welfare system po natin.

Q: Ah, hindi kasi nalegislate iyon..

Sen. Bam: So, ano ho iyan, marami yan po...

Sen. Bam: Opo, marami hong tulong sa mga mahihirap nating kababayan. Makikita nyo po, unanimous iyong mga boto, suportado ng lahat ng Senado. Pero definitely, kailangan mo pa rin ng mga hihindi sa mga issues na masasabi nating, maiinit ho talaga.

Q: Critical constructive, as I said, kasi to describe you. But unfortunately, the surveys are not fair to you.

Sen. Bam: Well, ah palagay ko naman ho, it just means that we have to work harder noh? Yung Pulse ho, iyong lumabas I think yesterday ba or 2 days ago?

Q: February 24-28 Pulse Asia.

Sen. Bam: Iyong SWS, had us a little bit higher during the same period. Iyong Pulse, nasa 13, iyong SWS nasa 10, so I think yung assessment po namin, nandoon kami sa gilid. Ah..

definitely may fighting chance, pero wala ho sa safe zone noh?

Q: Oo..

Sen. Bam: So para ho sa amin, it just means kailangan kumayod ka pa. Kailangan mas mangampanya ka pa, kailangan mas i-share mo pa sa mga tao iyong nagawa mo na. Iyong track record mo, kailangan mong labanan iyong fake news kasi napansin rin po namin, nung tumataas po iyong numero namin, talagang nagdagsaan rin po iyong fake news tungkol sa atin. So..

Q: Tungkol saan na naman, like what?

Sen. Bam: Iyong subway, (Laughing)

Q: What, what about subway?

Sen. Bam: Iyong parang tinutulak ko daw iyong subway kasi baka daw bumaha. I think may ganoon..Kahapon nga po may bago eh. Iyong kailangan pakawalan iyong mga kriminal. Marami ho. Sa totoo lang, almost every day may bago.

Q: Oo, kasi sa social media iyan, hindi sa mainstream media.

Sen. Bam: Hindi po. That's why, ang panawagan po namin sa mga volunteers, hindi lang po mangampanya pero labanan rin po iyong fake news. I-call out kung mga kaibigan kayong nag-share ng fake news, sabihan ninyo. Hindi nyo naman kailangan awayin. Sabihan nyo lang, "Sir/mam, kuya baka po hindi nyo alam pero fake po iyang nai-share ninyo, pakitanggal." So, ahh, in any election, and alam nyo naman marami na rin tayong pinagdaanang eleksyon, ano ho iyan, akyat-baba ho talaga ang mga numero ng mga kandidato. It just means na kung mababa ka, or bumaba ka, kailangan kumayod para itaas ito ulit.

Q: O, kumakayod ka nang husto?

Sen. Bam: Opo.

Q: Paano naman iyong ang kalaban mo mismo, iyong Presidente, nag-kakampanya against you?

Sen. Bam: Well, alam nyo po, yung Presidente siyempre po, in any democratic space, meron siyang manok. And tama lang naman na...tama lang naman po na suportahan niya iyong manok niya. Yung mga insulto po sa amin, kung titingnan nyo po talaga, ah malayo naman ho iyan sa track record. Wala naman pong pagbabatikos tungkol sa track record namin. Kung makikita nyo po, ah iyong mga batas pong naisulong natin, yung Go Negosyo Act, yan po flagship program na yon ng DTI.

Q: Oh..

Sen. Bam: Iyong Libreng Kolehiyo, you know 20 years from now, I think that will be the best reform of this administration. So makikita ho ninyo, iyong mga nagawa na ho natin, ah mahahalaga po ito. Kung may batikos po sa atin tungkol sa kamukha ko yung tito ko, totoo naman kamukha kotalaga iyong tito ko. I mean, wala na ho tayong magagawa..

Q: Di mo naman ginagaya?

Sen. Bam: Hindi eh, eto na ho yan eh. Ito na yan, nag-short hair na ko, kamukha ko yung tito ko. Humaba iyan, kamukha ko pa rin ang tito ko.

Q Ay talagang malabo ang mata mo eh. Myopic ka..

Sen. Bam: Nag-change ako ng salamin, kamukha ko pa rin yung tito ko. So, ano tanggap ko na po iyan. Anyway, pogi naman siya ano? So, I don't mind na sinasabihan akong kamukha ko ang tito ko.

Q: Iyong ma-chicks daw.

Sen. Bam: Iyon ho hindi. Iyong what I mind, iyong sinsabi na wala kaming track record. Kasi iyon naman po madaling hanapin yung katotohanan. Pumunta lang po sa Senate website, makikita po lahat ng na-author at na-sponsor po natin. Yun po, nandun po iyon. At kung bilangan lang ng kung ano iyong nagawa. Eh palagay ko kung bumilang talaga tayo, at alamin natin yung katotohanan, lalabas naman po na yong track record po natin, mapagmamalaki naman.

Q: Yung kayod mo personally, I hope it would pay off. Pero bakit ang tingin ng, I think, and its validated, Otso-Diretso kayo, pero hiwalay-hiwalay kayo?

Sen. Bam: Well, ah..ano its really a matter of strategy also. In 2013, nung umiikot yung administration slate, yung asawa ko po yung kasama nila, ako po, mag-isa rin na umiikot. Ngayon, hinahati namin yung oras namin. May time na kasama yung slate, may time na mag-isa ka rin - even the other candidates sa Ocho, ganun din po yung ginagawa. It's really to cover more areas. Kasi sa totoo lang, kung lahat kayo magkakasama all the time, mahirap din. I think mahalaga na naghahalo-halo kayo. And, to be honest also, dahil nasa oposisyon ka, iba-iba yung mga grupong kasama ninyo on the ground. Pag nasa administrasyon ka, lahat ng local leaders, talagang parang given na iyan na kailangan kayong i-welcome. Pag oposisyon ka, maghahanap ka - sometimes, ang binababaan namin, mga taong simbahan. Sometimes, mga eskuwelahan. Sometimes, mga local government leaders na matatapang at willing harapin tayo, yung buong slate. So, it also differs per area, and palagay ko, yung pag-cover ng mas maraming area, kailangan talaga na may mga lakad kaming magkakahiwalay. If you notice, the Vice President, may sarili rin siyang pag-iikot, kasi may mga areas rin po siyang cinocover.

Q: Guest candidate ka ng any particular party?

Sen. Bam: Uhm, marami po, actually.

Q: For example? Yung local?

Sen. Bam: Hindi ho - kahit sa national. Pero hintayin na lang po natin yung kanilang announcement.

Q: Ahh, wala pang announcement.

Sen. Bam: Ang mga nag-announce na is Aksyon Demokratiko, Makabayan, and there will be a few others po. May mga iba pa po iyan.

Q: Okay. Before I will ask... I will ask my last question before I open the floor. What's so.. the latest... parang napansin kong naging black and yellow ka ngayon, sir.

Sen. Bam: Opo. Well, naisip kasi namin, it's a different time. You're not in the administration slate. So I guess yun yung black, diba? And siyempre, yung yellow, malapit sa puso. Hindi naman mawawala yan. So, palagay ko, yung black and yellow has been working for us now, and this is - ito yung kulay namin for this elections.

Q: Okay. Cecile, can you ask the question?

Q: Sir, on education - we interviewed Senator Gatchalian, he mentioned na bumababa yung quality ng mga graduates natin. In fact, sabi niya, mga last year or two years ago, 60 yung passing ng LET, yung sa Education, and even yung mga entrance exam for colleges. And now for 40 lang. Ano na po yung... how can we address that, those kinds of concerns?

Sen. Bam: Opo. Actually, exactly the point na ito pong libreng kolehiyo, ito yung unang reporma. Hindi ito pwedeng... ito yung pinakahuling reporma. Kasi yung hinahabol natin na kataga sa ating saligang batas, yung access to quality education. Yung access po, andiyan, kasi libre na siya. Dagdag scholarship, makapagtatapos na kasi may makukuhang tulong. Pero yung quality education, yun yung kailangang itrabaho rin. Yung pagpapaganda ng facilities, pagmomodernize ng curriculum, yung support sa ating mga guro, yung pagsigurado na kayang makapasa at kayang makakuha ng trabaho ang ating graduates, these are all reforms na hindi pa talaga tapos. Kailangan pa siyang itulak, and precisely kaya namin tinutulak yung agenda ng edukasyon sa Senado, kasi gusto natin makita yung mga repormang ito na matupad pa.

Q: Sir, your take on the water decline? Pinagbabayad ng mga - kahapon, yung interview sa Senate, sabi nila, parang dapat bayaran yung mga na-damage na... diba yung mga business and all. Your take, sir?

Q: Naka-attend ka ba ng hearing?

Sen. Bam: Hindi po. Yesterday, though, we filed a Department of Water bill na suportado po ng iba't ibang agencies, dahil nakita namin na itong problemang ito, para kasing either natutulog yung mga government agencies, or hindi malinaw kung sino sa kanila ang nagmomonitor ng sitwasyon. Parang walang accountability na nangyayari. So mahalaga na mapasailalim iyan sa isang Department of Water para malinaw kung ano yung long term plans natin. May short-term solution, and I think naipala na iyan kahapon, yung mga interconnection at kung anu-ano pa, pero ito po'y babalik at babalik at mas lalala pa kung wala tayong long-term solutions na gagawin. So, of course yung infrastructure mahalaga, although, again, maraming nagqquestion kung bakit pa tayo nagbago ng modelo para lang kilingan yung Chinese ODA habang meron nang nakaplanong Kaliwa Dam ng BBP. So, may ganyang tanong. Pero marami pa pong impraestraktura na kailangang gawin. Marami pa pong pagpaplanong kailangang gawin, and many times, yung mga ahensiya natin, hindi rin nagkakasundo. Kasi yung iba, gusto ng tubig sa residential, yung iba, gusto ng tubig sa magsasaka - kailangan talaga ng mas maayos na koordinasyon. Now, at this point, yung ating mga kababayan, nahihirapan na. Yung businesses natin, nahihirapan na, yung mga ospital, unfortunately, nahihirapan din sila. And, kailangan na natin ng mabilisang solusyon dito. So, we have to move. All of the private sector, the public sector, kailangan magkaisa tungkol sa problemang ito, mabigyan kaagad ng solusyon, but huwag kalimutan yung long-term solution. Kasi, kadalasan po, yung problema sa atin, mag-aact ka lang kapag andiyan na yung problema. Sa totoo lang, from what I got from the hearings yesterday, months ago, nakikita na itong problemang ito, and yet walang ginawa. So yung ganiyang klaseng pagkatutok, talagang naka-focus ka sa mga posibleng maging problema ng tao. Yan yung standard na hinahanap natin sa ating gobyerno. Q: Sir, pero hindi ba yung another Department, will it not add another bureaucratic ano?

Sen. Bam: Well, better than now na practically more than 20 agencies iyan. Here, right now, on water. Maraming leader divisions iyan, bureaus...

Q: So ilalagay mo sa Department of Water?

Sen. Bam: Ipapasailalim siya para meron pa rin talagang isang nakatutok, and more or less, nakikita natin sa buong mundo, it's becoming a growing concern. Sana, huwag na tayong umaksyon kapag mas malala pa yung problema. Yung mga eksperto pa yung nagsasabi na lalala yung problema. Sa totoo lang, hindi naman tayo aabot ng ganito kung one year ago, na meron nang ginawang measures para hindi umabot dito, but at this point, ayaw na ng tao ng turuan. Ang hinahanap nila, aksyon. So, yung mga short-term na agreements, kailangang gawin, pero kailangan may nakabantay rin diyan, yung mga long-term agreements po, magawa rin talaga.

Q: So ano po, sundot-kurot, Cecile. Kasi under the present setup, MWSS is under the DPWH Secretary.

Sen. Bam: It's a different problem altogether, yung DPWH po, usually nakafocus iyan sa mga roads, mga tulay, mga daan, mga ganyan - itong tubig is important enough na gawan siya ng sarili niyang portfolio. Q: So sinasabi mo nga, several months ago pa. Why didn't the DPWH Secretary take action?

Sen. Bam: Well, I think kahapon naman po, na-raise naman yung mga issues. Even the MWSS said na hindi nila naaksyunan.

Q: So you are not calling his attention, 'Ah, Mr. DPWH Secretary..."

Sen. Bam: Well, lahat. I mean everyone. Ang hirap lang kasi yung estilo kasi ng iba, magtuturuan. Ang estilo ko po, maghanap ng solusyon. Honestly, maghanap tayo ng magagalit...

Q: So many to blame.

Sen. Bam: So many to blame. And at the end of the day - okay, magandang pag-usapan, pero ang hinahanap po ng tao, solusyon. So ang mas mahalaga ngayon, ano ba yung puwedeng gawin para...

Q: Maaaksyunan pa ba yung Department of Water na iyan?

Sen. Bam: Kaya yan. Kaya yan. We'll be back in May, probably 18th Congress na ito. Pero as soon as iyan po ay matayo, at least yung accountability, malinaw na. At least, yung contradicting, yung magkakaibang panig ng iba't ibang mga ahensiya on the ground, pwede na siyang i-consolidate, and yung impraestraktura na kailangan natin, magiging malinaw na rin. Kasi sa totoo lang, meron akong gagawing Dam - and alam nating controversial yung gagawing dam na iyan - dalawang taon na yata naka-proseso, pagdating ng bagong administrasyon, babaguhin ulit, and madedelay ka ng tatlong taon. And siguro po, iyang ganyan, parang nangyari iyan na wala man lang nakabantay. Pero kapag may accountable diyan, makikita natin, mas magiging seryoso itong pagtulak ng mga impraestrakturang kailangan natin.

Q: Latest development, isa na lang ha - si Pangulong Duterte, hinamon sa meeting sa Malacanang yung MWSS officials, and he gave them a marching order - give me a report and submit it on April 7 with the threat na yung report na yun, magiging papel niya, either terminate yung concessionaire's contract, and *inaudible*.

Sen. Bam: Well, *inaudible*. Kasi yung ganitong problema na dapat naaksyunan na, na hindi pa naaksyunan at ngayon nagkakaproblema na, talagang dapat heads should rule. You know, it's really up to them. At this point, again, kahit sinong pagturu-turuan natin, ang hinahanap ng tao, solusyon. So sana po, apart from itong nangyaring meeting, makita talaga nating gumalaw yung agencies of government para talagang maibigay sa tao yung hinahanap niyang napakabasic naman, it's just water, tubig. Napakabasic.

Now, itong problemang pinaguusapan natin, problema ng Metro Manila. Galing kaming Pangasinan, galing kaming Mindoro - tubig rin yung problema doon. Opo. Kasama rin diyan. Yung problema sa tubig, hindi lang sa Metro Manila. Yung problema sa tubig, naaapektuhan rin ang ating magsasaka, plus may problema pa sila sa ating imported na produkto - doble doble yung problema nila.

So itong problema sa tubig, hindi lang ito problema ng Metro Manila. Malaki yung problema sa Pilipinas, aksyunan na siya. Ang maganda lang dito is, may mga bagong teknolohiya na na posibleng kailangan na talaga nating tignan. And if maaga pa natin itong maagapan, hindi na talaga mangyayari yung nangyari ngayon na umaaksyon na lang kapag andiyan na yung problema.

Q: Si Senate President, nagsuggest ng desalination pero it's very costly naman.

Sen. Bam: May mga ano po, may desalination, may sewerage treatment, yung recycled water... maraming mga suhestiyon, and I think 30% ng kanilang tubig, mula sa kanilang waste. So maraming suhestiyon diyan, ang mahalaga po, wag lang tayong makinig sa emosyon, dapat yung mga eksperta yung pairalin natin, which is why we really feel itong Department of Water, kailangan na natin.

Q: Sir, good morning. Yung kahapon kasi, nandun din kami. Sa opening statement pa lang ni Sen. Risa Hontiveros na sorry is not enough, so, what do you have to say about that?

Sen. Bam: Well, totoo naman iyan. Yung pagsosorry po at this point, ano yun sa tao. Ang hinahanap po ng tao, aksyon. So, nilinaw naman yung mga doable steps, kailangan lahat tayo, bantayan natin iyan, na talagang magawa iyan - and may mga timelines iyan. So hindi na sapat yung sorry, ang hinahanap po ng tao, aksyon. Now, with regard to rebate or whatever, nasa consensual agreement na iyan, and we should follow kung ano na yung nandoon sa agreement. But right now, ang pinakamahalaga sa tao ay maibalik ang tubig sa gripo nila.

Q: May mga ibang forums kasi na pinuntahan namin at sinasabi na nagkakaroon sila ng problema because of the privitization. And they're wanting to give it back to the national, ang pangangasiwa na iyan. What do you have to say to this?

Sen. Bam: Sa totoo lang, noong panahong national government ang nagpapatakbo niyan, hindi natin masabi na napakagaling rin ng pagpapatakbo noong panahong gobyerno ang nagpapatakbo. may mga agreements, timelines, na kailangan ang mga regulators natin ay mas strikto at talagang nakatutok sa mga performance levels ng mga pribadong institution. Kasi kapag sinabi niya na ibalik yan sa private, laging kapag may problema, ibalik naman sa gobyerno pero alam naman natin na noong panahong gobyerno ang nagpapatakbo, hindi rin maganda yung performance. Mahalaga na yung ating regulator ay nagre-regulate talaga sila. Kapag may hindi nagawa, dapat pinapiyansahan, binibigyan ng penalty at cina-call out iyan. Hindi pinapayagan lang hanggang magkaproblema. Kaya may relasyon ang gobyerno, ang regulator, at yung mga pribadong institution din.

Q: Captured regulatory tayo...

Sen. Bam: Yan ay binabanggit ng iba. Kaya ko sinasabi na pagdating sa mga regulators natin pagdating sa tubig, sa Telco, sa kuryente, kailangan na ang ating regulators ay kakampi ng taumbayan. Walang ibang kakampi. Sa totoo lang, sa Senate, yan din ang sinasabi namin. Bumoto tayo ng mga tao na kakampi ang taumbayan.

Q: How could you select our regulator?

Sen. Bam: Syempre, pumili tayo ng magagaling na regulator.

Q: Can it be built it in the law?

Sen. Bam: It can but at the end of the day, mahalaga na pinipili natin na may mga taong alam natin na may sariling pag-iisip, mga independent minded. In the past, alam natin na yung ibang regulators ay naging strikto naman sa mga concessionaires. Namonitor naman iyan. May mga panahon na kailangan yung regulators natin ay strikto sa kanilang ginagawa.

Q: Parang kahapon lang din kasi nalaman na wala silang engineers. Ang MWSS ay puro lawyers instead of engineers. Out of the 5 regulators, isa lang ang engineer. Chemical pa!

Sen. Bam: Alam niyo, ang pagpili ng best and the brightest ay tungkulin ng gobyerno. Kapag may mga posisyon na mahalaga, ang nilalagay natin ay yung mga taong may kaalaman talaga at masasabi natin na independent mula sa kahit anumang impluwensiya.

Q: Pahabol lang sa education. Kahapon nagregulate na ang Mandaluyong sa problem ng water shortage na inatasan na ang kanilang opisina, DepEd, na papasukin ang mga estudyante at empleyado na kahit hindi naka-uniform kasi kulang na sila ng panlaba. Yung ibang mga apektado rin, would you also suggest that?

Sen. Bam: We commend Mandaluyong for coming up with an innovative solution. At this point na marami tayong problemang hinaharap, kailangan itong innovative solutions at think outside of the box. Each local government can decide for their selves sa kanilang sariling sitwasyon. Kung ano ang pwede nilang gawin para makatulong sa problemang ito. Kung ito ay gagawin ng iba, ok rin. Hindi tayo dapat nakakahon masyado sa mga tradition at patakaran habang may mga problema tayong hinaharap.

Q: Ang DepEd ay nag-allow na maski walng uniform, pati na rin ang Civil Service.

Q: Yung mga sinabi mo tungkol sa mga children, brought me back in an interview with your uncle 50 years ago when he was elected. the issue of students was very close to his heart. As a matter of fact, that was one of his accomplishments. Yung Study-Now-Pay-Later. Anong nagyari dun sa kanyang advocacy at ano pa sa iba pa niyang advocacy ang itutuloy niyo?

Sen. Bam: Maraming hindi nakakaalam na yung Study Now, Pay Later Bill ay batas ni Tito Ninoy Aquino. Ang naging problema lang sa Study Now, Pay Later ay naging Study Now, Pay Never kasi hindi nagbabayad ang mga tao. that's why itong RA 10931, may pagbabago tayong pinasok. Yung pagbabayad ng loans ay gagawin kasabay ng SSS at GSIS payments at magkakaroon ka lang noon kapag may trabaho ka na. Palagay namin, yung pagbabago na ito might improve the bill. At maimprove ang kagustuhan natin na mabigyan ng tulong ang ating mga estudyante. Yung legislative record ni Ninoy Aquino ay hindi talaga nakilala dahil nakulong siya kagad. Nakulong siya at the age of 39. I am 41 now. So nakulong siya na mas bata pa sa akin. Maraming nakakalimutan na bago siyang Senador, nakulong kagad at more than 7 years nakakulong, umalis ng bansa nang 3 taon, and he was shot at 50 years old. Marami sa atin dito don't even remember these ages anymore. Ang tatay ko was only in his 20s noong nakulong ang kuya niya. Ang pagkilala sa kanya bilang isang Senador, hindi talaga sa mga batas. Yung pagtutulo niya sa pag-aabuso noong panahon ng diktatorya. Yung panahon na nag eexpose siya ng corruption at tinututulan ang abuses at excesses at alam natin na he paid for it. Siya ang unang-unang kinulong noong panahon na iyon. Ang pinaka epekto niyang sa akin ay kapag may mga issue na alam mong mali, hindi ako tatahimik. Yun ang pinaka inspiration sa akin. Kapag alam kong may nangyayaring pang-abuso, kahit ngayon na mas madaling maging tahimik, mas safe, kailangan ka pa rin magsalita sa mga issue. Makikita naman po iyan sa voting record natin. Sa office ko po, in front of my desk, may malaking picture ni Tito Ninoy. Iyon ang picture noong sinesentensyahan siya ng kamatayan ng military court.

Sen. Bam: Pinili ko iyon, kasi yun ang panahon na talagang pakiramdam po nila, baka barilin na siya at patayin na siya as early as the 70s. Nandoon iyon para ipaalala sa akin na yung panahon ng kaniyang pagiging Senador, isang panahon na hindi siya nag-compromise at hindi siya natakot na magsalita. Para sa akin po, yun ang aking inspirasyon pagdating kay Ninoy Aquino, hindi ho talaga sa mga naitulak niya pong mga batas kundi po sa kaniyang mga pinaglaban po sa Senado.

Q: Tungkol po naman sa kasalukuyang panahon, yung grupo ninyo, whether coincidental or designed, napapareho ang kampanya sa linya ng simbahan at ng kaliwa. Ito bang bagay na ito ay nakakatulong sa inyong kandidatura?

Sen. Bam: Opo, specially ang tulong ng simbahan. Noong isang araw merong lumabas na news report, may grupo ng mga catholic and protestants, evangelical league nagsama-sama. I think over one hundred groups po sila at dumaan po sila sa isang proseso ng pagpili, kung sino po yung gusto po nilang suportahan. Yung lumabas po doon Otso plus Neri Colmenares and Grace Poe, so ten yung kanilang gusto pong suportahan. Actually, ako po ang number one sa pilian na iyon with one hundred twenty votes.

Q: Saang ano yan?

Sen. Bam: People's Choice Movement, na miyembro po ng mga Catholic groups and Evangelical groups.

Q: Ah. Ang sinasabing white vote.

Sen. Bam: I'm not sure po kung ano yung tawag sa grupong yon. but, nabalita po iyan sa pahayagan at sa TV Networks. Sa totoo lang po pleasantly surprised ako na tayo ang nanguna sa botong iyan at sabi ko nga kung iyan ang survey mas maganda diba? But honestly. Yung pangako ho nila hindi lang po sila magvo-voters education bagkus, mangangampanya rin sa mga taong tingin po nilang makakabuti po sating bansa. Kaya umaasa rin po kami na mas gaganda po ang numero po namin sa suporta po ng simabahan.

Q: Bigyan nyo po kami ng kopya 'non.

Sen. Bam: Opo, actually napanood ko lang rin lang siya sa ABS-CBN po. We'll send you the link.

Q: Sir pahabol lang, tungkol po sa survey, consistent na pumapasok si Mar Roxas tapos kayo po ay medyo nasa... (Sen. Bam: Laylayan) Almost, surveys yan. Ano pong masasabi niyo dun? Since nasa iisang state lang din po kayo.

Sen. Bam: Well may anim kaming kasama na kailangan pa ring umakyat pa. So, may spread kami. Ako naman po, this was the only time na hindi tayo nakatungtong sa magic twelve at usually pasok naman tayo. But again it just goes to show na kailangan nating doblehin yung efforts po natin. Syempre po si Secretary Mar, tumakbo na yang presidente, so ibang level na iyan yung mga naging presedentiable na. But I'm hoping, again nabanggit po na suporta mula sa taong simbahan, suporta po mula sa mga kabataan. We're hoping na in the next fifty-four days magiging sapat na po iyon na umakyat, hindi lang po ako kundi lahat po kami sa aming grupo.

Q: Last fifty-five days na lang pala?

Sen. Bam: Fifty-four days po.

Q: Recently, nagkaroon ng debate sa ABS-CBN. Nagkaroon po ng issue about sa human rights at sa Marcos na tanong. Sa tingin niyo po ba may human rights violation po sa panahon ng mga Aquino? If yes. ano-ano po ang mga ito. If no, bakit? at paanong nangyaring wala.

Sen. Bam: I think sa lahat naman ng administrasyon may nangyayaring human rights violations. In fact if you look at the CHR records andiyan naman po 'yan. So, yung CHR po nandiyan yan para talagang alamin kung itong human rights record at kasuhan ang mga taong nagsagawa ho ng masasamang bagay na 'yan. Ang pinakatanong anong administration na, pinipigilan ang pag-imbestiga dito sa mga human rights abuses. yun yung kailangan nating tingnan. Kaya nga po may CHR. Kaya po yung ating konstitusyon binigyan ng separate body ang Commission of Human Rights. Para talagang alamin at protektahan ang ating mga kababayan pagdating sa pagaabuso ng estado. Mahalaga po na mabigyan sila ng tamang halaga at tamang suporta. Ang tanong ho siguro, if all of these administrations, ano 'yong mga administrasyon na pinigil yung pag-iimbestiga at paghahanap ng human rights abuses at ano po iyong pinayagan na makapag-imbestaga po ang ating Commission on human rights at iba pang organs of government dito po sa issue na ito.

Q: Sir last na lang, is it safe to say na yes meron human violation sa mga Aquino admistration?

Sen. Bam: Opo. kagaya po ng nasabi ko lahat naman ng admintrasyon meron naman po yan. Even the military will tell you na kahit sila binabantayan nila yung mga sarili nila pag dating sa human rights. Ang pinaka-tanong lang kanino galing iyong utos na iyon at kung saan ito umabot? Ang mahalaga pinapayanagan maimbistigahan, pinapayanagan mahatulan at talagang hnuhuli yung mga taong may pang aabuso sa human rights.

Q: Kayo may say dito sa Senate iyong sa ICC di ba nag-withdraw tayo and its now effective last March 17 and the Supreme Court ruled na iyong (inaudible) sa senators mukang na-reject ata.

Sen. Bam: Hindi pa po. On going pa po yung desisyon po doon, wala pa pong desisyon ang tanong po namin sa Supreme Court, ang isang tina-try po ba na kailangan sang-ayunan ng Senado kapag pumapasok ka ay kailangan din ba ng pagsang-ayon sa Senado kung lalabas ka. Yung posisyon po ng ilang Senador ay kailangan pa rin po ng pag sang-ayon ng Senado at yun po yung tanong sa Supreme Court, hindi pa ito nagde-decide so I think right now effective na po iyong pag-withdraw sa ICC mahalaga po na masagot yung tanong na ito para malaman kung valid po ba yung withdrawal o hindi kaya ako po hinihintay ko rin po yung supreme court dito po sa kanilang desisyon sa isyu na ito.

Q: Kasi at least ang Supreme Court could help (inaudible)

Sen. Bam: I'm not certain sa kung nasan na po sya sa proseso ng Supreme Court.

Q: But it was interpreted that way that since Supreme Court did not issue any injunction those without saying na most likely they will not .

Sen. Bam: We'll wait for their decision because that's an interpretation of legal expert on their non-action. Mahalaga po na alamin nating kung ano ba talaga yung kanilang desisyon.

Q: But don't you think that it would be a direct interference of the internal affairs of the state when international organisation like ICC come here and investigate our government no less that the president himself?

Sen. Bam: Well we joined the treaty, sabi ng mga legal experts at pati po yung iba naming kapwa Senador na kahit nag withdraw ka na, dahil po yung mga action ay nangyari habang naka-pasok tayo, ay covered pa rin yan. Hindi pwedeng ang Pilipinas ay mag isa lang sa mundo. Hindi pwedeng ang Philippines ay againts the world or the Philippines and China against the world, di naman pwede yun kaya tayo myembro ng mga community of nations gaya ng ASEAN at ng UN kaya tayo kasama ng treaties. Kaya may treaties tayo kasama ng ibang mga bansa dahil naiintindihan natin na yung mga problema po ng bayan yung problema po ng mundo kailangan po ng pag tutulungan. Pinasok naman natin yan legally at mahalaga na makita rin natin kung ano po yung kakalabasan nyan sa mga susunod na buwan. Ang mahalaga po for us sa Senate yung role ng Senado dahil ang tingin po ng iba po samin kung ang isang treaty kailangan nang pag sang-ayon ng Senado. Take note na it's a simple majority. In the same way kailangan din po dapat ng pag sang-ayon sa paglabas po sa mga treaties na yan. Yan yung aming question sa supreme court. Sa totoo lang, silent po yung ating saligang batas but these interpretation magiging mahalaga po yan dahil napakarami nating treaties. Meron tayong treaties sa America, meron tayong treaty na economic po yung nature, yung sagot po ng supreme court dito, ay yun ratifications kahit sa labas pa po ng ICC case.

Q: Strictly speaking without the ICC in the picture, do you believe there are extrajudicial killings that this administration will have to answer?

Sen. Bam: Yes, definite. Sa totoo lang kailangan nyo pumunta lang dito sa Manila, napakalapit ng mga ganyan dito.

Q: Why do we need an international lawyer to do that for us?

Sen. Bam: Sa totoo lang po the ICC case is a separate matter altogether. I wish we would be able do this on our own. Yung mga patayan po sa ating bansa, malinaw naman po na ayaw yan ng taong bayan. Noong tinanong kung okay bang tapusin ang droga lahat tayo um-oo. Pero nung tinanong kung yung paraan ba na 'to ay karahasan o pagpatay, mas maraming mga pilipino po nagsabi "ayaw namin yan" and then, sinyales na po 'yan sa ating gobyerno, sa aming lahat na nasa puder na dapat yung marahas na pamamalakad yung naakit po tayo sa patayan, may mga collateral damage, may mga inosentang mamamatay. Kailangan maghanap na tayo ng ibang stratehiya para matugis yung droga sa ating bansa. And I wish we will able to do it on our own. Ito pong ISIS sa totoo lang, kahit ako, hindi ko rin po alam kung anong mangyayari ho diyan. Pero ako personally, mas gugustuhin ko pong maresolve natin yan dito sa ating bansa, na iyong taong bayan na mismo na ang nagsasabi na "ayaw namin ng ganyang klaseng pamamalakad" "ayaw namin na maraming namamatay". Sa totoo lang ang official count ng PNP ay libo-libo na ho iyon. Pag tinanong niyo yung ibang grupo in the tens of thousands na 'yan.

Q: Exaggerated naman.

Sen. Bam: Well, I don't know. Ano bang official number ng Malacanang? Four-thousand official police operations. Yung death under investigation umaabot ng six-thousand. So the total of that is alreadt at least ten-thousand.

Q: So what would convince you that something is being done to correct these past mistakes?

Sen. Bam: Well, unang-una tumigil yung patayan. Kase alam natin may mga operations pa rin na nangyayari. Pangalawa, yung mga police na nang-abuso, hulihin talaga. So far, ang alam ko sila Kian lang. Yung kay Kian lang talaga yung merong kaso at merong na-convict. Alam po natin libo-libo po 'yan. And ito in some point in our history kailangan po nating harapin ito. Hindi po ito puwedeng iseal under the wrath. Mga pamilya po 'yan ng namatayan, mga lugar po iyan na meron pong violations na nangyari. At some point in our history, hindi man po this year, next year, or within this adminitration. Kailangan nating hanapan ng hustisya po 'yan. And I hope ito yung hustisya na manggagaling sa ating bansa, hindi po mula sa dayuhan. Honestly, that's my personal opinion. Kung kinakailangan po na dumaan tayo ng ilang eleksyon para makuha po natin 'yan then, kailangan po nating daanan yan.

Q: How do you feel having a rival, senatorial rival, the person behind the Tokhang of PNP?

Sen. Bam: Marami ho kaming tumatakbo. Sa totoo lang po the difference in a senatorial election ho kasi, hindi po kami one-on-one. Twelve-person slate po ito. So, maraming choices po yung mga tao. And ang pakiwari ko diyan, hindi naman po puwede na magkakaron po tayo ng Senado na wala na pong alternative voices. Walang independent voices. Para po mag function ang ating bansa at mag function ho yung Senado na may framework po yung ating saligang batas. Mahalaga po na meron tayong independent na Senado. Kaya mahalaga po na yung iba't-ibang mag boses, mayroon pong representation dun po sa senate natin.

Q: And that is also echoing your stand that there should be a senatorial debate? Comelec sponsored a senatorial debate?

Sen. Bam: Well, Mahalaga po 'yan. Mahalaga po na humaharap ang lahat ng kandidato sa inyo. Kase kayo po hindi madaling magtanong ng mga tanong. Mga naughty dahil nga mga naughty yung mga tanong. and kailangan handa kami. alam mo iyon? Hindi naman kami puwedeng magtago diba? All of you have very difficult questions, pero 'yan kase ang taong ng taong bayan eh. At kailangan handa ka 'don. At sa totoo lang fave ko po, pag meron kaming forum at yung mga kabataan yung mga tanong nila, sa totoo lang ang hihirap. Ang daming mga tanong, hindi mo mabola and I love it kase ibig-sabihin 'nun interasado sila. Gusto mo malaman kung anong posisyon nito. sometimes we agree pero we don't agree on other things. Okay lang yun. Kase ganung klase yun and at the end of the day isa lang naman ang gusto natin baka magka-iba tayo ng paraan kung paano ma-achieve yun.

Q: Babalikan kita kay Bato. Kasi the President no less is campaigning only for three diba. Si Bato, Bong, and Tolentino. Iyon yun nga ang sinasabi ko, this guy who represents Tokhang, because of the presidential (inaudible) in fact he's getting better in survey than you. Di ba how unfair it is.

Sen. Bam: Hindi po puwedeng ganyan mag-isip eh. You know, in a senatorial election mahirap po na kino-compare mo yung sarili mo sa iba. Kase again, sa twelve persons race. Ang pamilyang Pilipino po maraming concerns. Again, yung top five diyan ay kalusugan, edukasyon, pagbaba ng presyo ng bilihin, seguridad ng kanilang pamilya, regular na trabaho. Sana ang piliin nila ay mga taong tutugon sa problemang iyon. Yung Otso Slate, alam namin na kaming lahat, kapag cinombine mo, matutugunan lahat mga isyu na iyan. Personally, rather than siraan mo ang iba, you talk about kung ano ang gusto mong gawin.

Q: Yung merits, yung credits...

Sen. Bam: Meron naman tayong maisha-share na. Unlike noong 2013, ang takbo noon ay puro pangako lang. Wala pa tayong track record noon sa totoo lang. Pero may mga pangako na ginusto ng taumbayan kaya tayo nanalo. Pero ngayon, hindi na iyan pangako, mga nagawa na iyan. I feel na for the reelectionist, tumakbo kayo dahil may nagawa na kayo para sa taumbayan. At the same time, ano ang susunod? Kailangan mo i-share sa taumbayan at kung kailangan na araw-araw ang pag-iikot namin sa iba't ibang probinsya at mga lugar, kaharap na rin namin ang media at taumbayan, we are hoping na yung mga nagawa natin will be enough para maibalik tayo sa Senado.

Q: I'm glad to hear a positive campaign, not a negative one.

Q: Kung ikaw ang pangulo ng Pilipinas, saan ba mas magandang mangutang? Sa IMF World Bank o sa China?

Sen. Bam: Doon po sa mas mababang interest rate. Hindi mo kailangang maging pangulo para malaman iyon. Kahit sinong tanungin ninyo, anong mas magandang utang, ang sasabihin nila ay doon sa mas mababang interest rate.

Q: Alin ba ang mas mababa? At mapagbigay? Kasi ang utang ni Marcos noon, hanggang ngayon ay binabayaran pa natin.

Sen. Bam: Alam niyo po kung ano ang mas maganda? - Yung hindi niyo kailangang umutang, ikaw pa ang babayaran para maisagawa ang isang proyekto. Di ba?

Q: ODA yan?

Sen. Bam: Hindi, PPP po iyan, yung ikaw ang babayaran. Ang ODA, ikaw ang uutang.

Q: Pero ang PPP, sa public rin iyan at customers and people will have to pay for it.

Sen. Bam: Opo. Pero Ma'am, think about it. Yung Kaliwa Dam, kung iyan po ay PPP, ang magbabayad niyan ay yung nakinabang sa Kaliwa Dam. Kung iyan ay ODA, kahit po mga taga-Mindanao ay magbabayad sa Dam na nagse-service ng Metro Manila. So mas targeted kung sino ang magbabayad sa mga proyektong ito. Kung ikaw ay taga-Cebu o taga-Davao, dahil ODA iyan, babayaran niyo pa rin ang Dam na yan. Kung natuloy ang PPP, walang nilabas na pera ang gobyerno at yung consumers na nagbabayad niyan ay yun talaga ang gumagamit noon.

Q: Pero sa contract, ilang taon ba nating babayaran iyan?

Sen. Bam: Iba-iba po per ODA project.

Q: Tulad nitong sa China, sa kontrata ng China, ilan taon ba natin dapat bayaran iyan? Kapag hindi natin nabayaran iyan, baka kumpiskahin ng China yan, sa China na tayo bibili ng tubig.

Sen. Bam: Ang pinag-uusapan po ni Sir ay yung tinatawag na Debt Trap na naging problema sa iba't ibang bansa. Iba rin naman po ang sitwasyon nila kasi iba rin ang patakaran ng iba pang mga bansa. Mas concern ko po ay, ano ba ang mgandang deal para sa taumbayan? Are we giving the Filipino people the best deal? Ano ba ang best deal: Unang-una, dapat wala kang ilalabas na pera. Kung may ilalabas ka, syempre dapat mababa ang interes rate. Kung gagawa ka ng pag eempleyo, Pilipino ang dapat employed at hindi mga dayuhan. I think klaro naman kung ano ang mgandang deal at pakikitungo sa mga bansang ito. Ang tanong, ginagawa ba ng gobyerno ang lahat para makuha natin ang pinakamagandang deal para sa taumbayan? Yan ang pinaka-simpleng tanong. Na ang bawat proyekto, hindi lang sa administrasyong ito at kahit yung nakaraan na, kailangan talaga nating tignan iyan sa ganoong klaseng lente.

Q: Nakakatakot nga na tulad doon sa nangyayari sa MWSS, isinapribado sa dalawang bigatin. Ngayon, nagdurusa ang taumbayan pa rin. Yan ang masaklap doon. Kapag mangungutang kayo sa mga proyekto, ginagawa niyong kolateral ay kaming mga mamamayan ng Pilipinas. Kapag naitayo na iyang proyekto na yan, after ilang years, isinasapribado niyo na. Yan ang malungkot doon. Ano ba ang pwedeng gawin ng Senado diyan?

Sen. Bam: Yung privitization kasi, sa totoo lang ay may mga ibang proyekto talaga na hirap na ang gobyerno na magpatakbo. Ako po, i don't agree that government should be running businesses - iyan ay dapat nasa private sector. Ang trabaho ng gobyerno ay regulator. Kapag hindi nila ginagawa ang trabaho nila, tanggaling mo, i-fine mo, i-penalize mo. Pero kapag yung gobyerno na ang nagpapatakbo ng power plant, water concessionaires, o geothermal, in the end hindi magiging efficient ang gobyerno. Nababaon po tayo sa utang at hindi nabibigay ang tamang serbisyo. Para sa akin, kumpetisyon ang kailangan natin sa merkado. Kaya tayo ang author ng Philippine Competition Act. Itong malalaking industriya, kailangan may kumpetisyon tayo para makuha ng Pilipino yung pinakamagandang presyo at pinakamagandang kalidad. Kapag ito ay walang kumpetisyon, nakikita natin na tumataas lang ang presyo at hindi maganda ang kalidad. Kung ang gobyerno ay gumagawa rin ng negosyo, nagiging problema yan.

Q: Ang negosyo naman sa Pilipinas ay malungkot kasi dalawa lang ang may-ari ng kuryente. Sila-sila lang din. Masyado kaming naiipit.

Sen. Bam: Kaya mahalaga ang competition. Kaya itong Philippine Competition Act, mahalaga na mapatupad. This was passed in 2015. Until now, nagsisimula pa lang iyan. Pero ang pinakahangarin po niyan ay sa lahat ng ating industriya, dumami ang mga players natin. Kasi sa maliliit na bansa, mas marami pang players sa mga industriya nila kaysa sa napakalaking bansa gaya natin. If we are able to allow more players to come in, bababa po ang presyo ng bilihin at tataas ang kalidad. Pero habang kontrolado ito ng isa o dalawa, mahihirapan talaga tayong makuha ang kalidad na gusto natin.

Q: Pero yung Philippine Competition Law, dati may Uber dito tapos nag back-out tuloy, ang natira lang ay Grab.

Sen. Bam: That was a decision of Uber ang Grab. Nag sell out ang Uber but if I'm not mistaken, nagkaroon din ng piyansa diyan. But right now, I think ang pinakagusto ng LTFRB ay papasukin ang iba pang mga players para magkaroon ng kompetisyon at bumaba ang presyo. Maraming salamat po.

News Latest News Feed