Interview ni Senator Win Gatchalian sa DZBB kasama si Weng Salvacion ukol sa COVID-19: Estado ng Senado, self-quarantine, at isyu sa edukasyon, trabaho at ekonomiya

Q: Ito po mga kapuso ang unang-unang Senador na nag quarantine, nasa linya na natin siya, kamustahin na rin ni Senator Win Gatchalian, Sherwin Gatchalian, siya po ang Chairman ng Education Committee syempre ng Senado at Vice Chairman, kung hindi ako nagkakamali ng Economic Affairs Committee, Senator Sherwin Gatchalian magandang umaga nandito po kayo sa programa ni Nimfa Ravelo, Dobol B Bantay sa Senado, Ako po si Weng.

SEN WIN: Good morning Weng, good morning sa ating mga listeners, magandang umaga po.

Q: Magandang umaga, maganda ang timbre ng boses niyo, kamusta po kayo?

SELF-QUARANTINE

SEN WIN: Wala naman akong sakit ano, at wala rin tayong nararamdaman, at ito ay ikaapat nating araw ko ng self-quarantine at wala naman tayong nararamdaman. Tayo sumusunod lang sa protocol sa patakaran na inilahad ng Department of Health na kung merong exposure sa may ganitong sakit sa COVID-19 eh automatic na dapat mag 14-day quarantine tayo sa loob ng ating bahay. So sumusunod tayo sa patakaran ng ating pamahalaan para hindi din tayo makahawa ng iba.

Q: Ibig-sabihin nakakaapat na araw pa lamang kayo, meron pang sampu Senator pero I think wala na kayong nararamdaman na ano mang sintomas sa katawan ninyo? Ni hindi sumasama yung pakiramdam ninyo? Tatapusin niyo pa rin yung 14 days na yan?

SEN WIN: Actually, na expose ako dito sa tao ng March 5, so ngayon po ang ika-sampung araw ko from March 5. So tatapusin ko lang ito hanggang March 19 pero nagpa-test na rin ho tayo noong Friday at kung malalaman po na negatibo po yung ating resulta pwede na ho natin ihinto itong self-quarantine natin.

SENADO

Q: Ayun, pero hindi pa rin kayo pwede magbalik sa public hearing sa mataas na kapulungan ng Kongreso dahil bawal ang mass gathering?

SEN WIN: Correct correct, hindi ho kami magkakaroon ng hearing until April 12 kung saan magtatapos ho itong Metro Manila community quarantine natin at pinagbabawal po ang hearing dahil ang hearing po pag nagkakaroon ho kami ng hearing talagang ang mga tao nangagaling po sa iba't-ibang parte ng ating bansa, lalo na ang Senado dahil ang Senado ang isang institution na pang nasyonal at ang ating mga resource persons no ay mangagaling talaga sa iba't-ibang probinsya, iba't-ibang larangan kaya ipinagmabuti na lang ng ating Senado na itigil muna nag hearing, suspendihin lahat ng hearing until matapos po itong Metro Manila community quarantine.

Q: Plus the fact na hindi malalaki ang kwarto sa kapulungan ng kongreso Sir?

SEN WIN: Tama, maliliit ang kwarto natin doon, talagang siksikan ang tao doon at kung isang hearing na malakihan o importante po ang paksa nagsisiksikan talaga ang tao doon kaya mahirap din mag-operate at mahirap magkaroon ng hearing dahil kung ipra-practice natin yung social distancing, ibig-sabihin malayo ho sa isa't-isa ang tao, eh talagang lalo mag sisiksikan at hindi po magkakasya ang tao.

Q: Good to hear Senator na wala kang sintomas, na mabuti ang inyong kalagayan, one last worry ika nga sa mataas na kapulungan ng kongreso, medyo marami-rami ho kayong mga naka self-quarantine mga Senador ano po, buti na lang nagkataon din na naka-recess nga po ang session ninyo?

SEN WIN: Oo nga at nagkataon na tayo ay naka-recess at nagkataon rin na bumaba na yung workload, yung trabaho ho sa Senado kaya marami tayong mga Senador na nag self-quarantine, Si Senator Nancy Binay dahil magkasama kami sa loob ng kwarto at yung ibang mga Senador na direkta nakasalamuha, nagboluntaryo na mag self-quarantine.

SUSPENSYON NG GRADUATION RITES

Q: Sir, ito naman, andun na tayo sa mas mabibigat na isyu at nakahinga na ng maluwag ang inyong mga constituents na maayos kayo, kayo po ay Chairman ng Basic Education Committee ng mataas na kapulungan ng Kongreso, mabigat po ang epekto sa edukasyon nitong community quarantine, isang buwan, lahat ng eskwelahan activities pati graduation inurong o kaya kinansela na, paano babawi yung mga estudyante natin doon sa mga araw na nawala bago yung graduation?

SEN WIN: Dapat maintindihan ng ating mga magulang ito pong nangyari sa ating bansa hindi ho natin inaasahan to at hindi naman ho natin na-predict o nasabi ng maaga na mangyayari ito o hindi. Hindi rin natin nakita na itong COVID-19 virus ay mabilis pala ang pagkalat, in fact, marami pa ring mga scientists, sa ngayon, ay pinag-aaralan pa rin ito at sa tingin nila ito na siguro ang virus na pinaka mabilis ang pagkalat. Kahit na hindi ito masasabi fatal o delikado dahil mababa ang kanilang mortality rate, pero yung pagkalat mabilis lalo na sa matatanda kaya dapat maintidihan ng ating mga magulang na itong pagsuspinde ng graduation ay para sa ikabubuti po ng lahat, lalo na pag graduation. Alam mo nakikita ko, nakita ko ito noong Mayor pa ko, ang pumupunta doon ang mga Lola at Lolo lalo na pag elementarya dahil tuwang-tuwa sila sa kanilang apo--

Q: Buong angkan Senator, buong angkan haha--

SEN WIN: Buong angkan pumupunta, in fact pinipigilan pa nga natin pumunta yung buong angkan pero ang graduation talaga ay isang malaking selebrasyon sa isang pamilya pero pag pupunta ang ating mga Lolo at Lola sa isang graduation at nagkataon na merong isa dun merong sakit na COVID-19, magiging problema yan dahil ito ay mabilis na kumakapit sa matatanda kaya tama na sinuspinde ng Department of Education ang graduation rites dahil hindi na natin malaman ngayon kung ano pwede mangyari doon kaya dapat ipagpaliban muna. Hindi naman natin sinasabi na kakanselahin to, ang sinasabi naman natin ito ay susupendihin hanggang ang sitwasyon maging normal.

Q: Pero sapat na tingin niyo ang one month para sa mga school activities na suspension?

ONLINE LEARNING

SEN WIN: Hindi natin masasabi to ngayon dahil ang sitwasyon ay nagbabago ng mabilis. Kagaya kahapon pagkita ko sa anunsyo ng Department of Health na umabot na ng 111 ang COVID-19 patients o victims sa ating bansa, kaya mabilis na nagbabago ang sitwasyon kaya yung one month ay safe na yun pero pagdating ng one month kung ang sitwasyon ay hindi pa ho naging maayos pwede pa ho to suspendihin hanggang maging normal na ang situwasyon ho natin. Pero ganunpaman dapat malaman di ng ating magulang na sa ganitong panahon dapat gumamit na tayo ng bagong teknolohiya para mapagpatuloy yung ating pag-aaral at dito ho pumapsok yung Department of Education dahil meron na ho silang mga sistema para yung tinatawag natin na distance learning o learning from home-- Yung online learning so ibig-sabihin yung kanilang mga exams, yung pagtuturo, yung mga notes nila pwede na nilang i-download sa kanilang telepono o kaya i-download sa kanilang computer at doon muna sila magbasa, doon na muna sila gumawa ng mga assignments at dito natin kakailanganin ang ating mga magulang dahil importante din yung mga magulang ang maging tutor ng ating mga estudyante sa kanilang mga tahanan. Kaya maganda na rin gamitin nating itong panahon para mag-aral, kayo po ay pinanatili sa inyong mga tahanan para turuan ang ang inyong mga anak para siguraduhing ang kanilang pag-aaral ay tuloy-tuloy.

Q: Siguro looking forward Senator, kailangan pa ba nating gumawa ng batas, maglaan ng dagdag na batas na pondo ang kongreso para doon sa distance learning? Alam ko meron nang batas diyan eh, yung mechanism at equipment tool para maipatupad itong mas malawak lalo na sa ganitong mga klaseng sitwasyon para talagang maipatupad?

SEN WIN: Sangayon hindi pa tayo naglalaan ng pondo dahil ito po ay parte ng mga sistema ng Department of Education pero kung kakailanganin po handa naman po ang Senado maglaan ng karagdagang pondo. Sa ngayon ang importante yung sistema, at narinig ko sa mga pahayag ng Department of Education na nakahanda na yung kanilang sistema sa pagbibigay ng online learning, ng distance learning at learning from home para po tuloy-tuloy ang pag-aaral. At uulitin ko no, mahalaga dito yung papel na gagampanan ng po ng ating mga magulang sa pagbibigay ng gabay, lalo na sa mga elementary students dahil kung pwede nilang i-guide yung kanilang mga anak, mas maganda ho yun dahil tuluyan na magkakaroon ng interaction ang kanilang kamag-anak pagdating po sa pagtuturo.

Q: Graduation, ang karamihan sa ating mga estudyante ngayon pero meron yung iba, continuous yung pagklaklase o kaya ibayo sinsunod na porma ng school year, paano po yung mga affected na ganun, paano natin sila pababawiin? May isang buwan na mawawala sa kanila? Kung hindi akma doon sa distance or online system ang kanilang paaralan?

SEN WIN: Sa mga pampublikong paaralan natin, narinig ko rin sa pahay ng Deparment of Education na gumagawa ko sila ng sistema para tignan yung mga grado at kung pwede nang ipasa, ipasa, for example kung ang grado mo ay maganda naman, puro 'A' ka, kasi ang natitira na lang is less than two weeks ng pag-aaral eh at tapos na ang pag-aaral, in fact ang pinaka kulang yung kanilang last examination, yung fourth quarter examination so ang ibig-sabihin ang gagawin ng formula ang Department of Education na kung ikaw naman ay pumasa sa three quarters or maganda yung grado mo, pwede ka na ipasa pero kung hindi maganda yung grado, yung bata kailangan pa ng tulong eh manatili yung bata hanggang matapos yung last two weeks ng pag-aaral. So gumagawa yung Department of Education ng formula para mapabilis, dahil ang importante ngayon ay mabilis po yung paggalaw ng Department of Education at naga-adjust tayo sa situwasyon ho ngayon.

Q: Basta hindi pwede Senator yung sinasabi na mungkahi na wag na tayo mag tara tara ng grado ipasa na talaga ang lahat?

SEN WIN: Hindi, mahirap naman yung ganun dahil merong mga tinatawag tayong mga non-readers o frustrated readers, ito yung mga nahihirapan magbasa o mababa talaga yung grado, kapag pinasa mo sila, mas mahihirapan sila sa susunod na baitang, sa sususnod na grade--

Q: At hindi mo rin tinutulungan yung estudyante pag ganun--

SEN WIN: Tama ka dun dahil ang gusto natin ipapasa natin yung mga estudyante na kaya na sa sususunod na baitang pero kung hindi nila kaya, kawawa naman yung bata dahil babagsak at babagsak ho yan at yun na nga yung ayaw natin. Kaya sa mga magulang natin, maging matyaga, pagtyagaan po muna natin itong sitwasyon na ito, maging patient po tayo dahil ang importante ho dito yung mga batang kakailanganin ng tulong, bigyan natin ng tulong, hindi natin sila matutulungan sa pamamagitan ng automatic passing, hindi natin sila matutulungan doon, lalo lang sila mahihirapan.

TRABAHO AT EKONOMIYA

Q: Sir ito naman, alam ko kayo din ay isang ekonomista ang pagiisip ang dami pong nangangambang manggagawa doon sa kanilang kalagayan sa loob ng isang buwan na naka community quarantine tayo, meron mga negosyo na naglimita ng operating hours o kaya naman pati yung kanilang production dahil limited na talaga yung kanilang kakayanan eh syempre ang dami pong manggagawa na mawawalan ng hanapbuhay, yung mga casuals pwedeng walang trabaho walang sweldo? Edi lalo po natin ibinagsak ang kabuhayan nila, ano ang idea ninyo para matulungan ang ganitong sektor po natin?

SEN WIN: idi-divide ko to sa tatlo para maging klaro para sa ating mga kababayan kung ano ang dapat gawin ng ating pamahalaan. Unang-una yung government sector dahil almost two million ang nagtratrabaho sa government sector, kasama na diyan yung mga guro natin, sa ehekutibo, pulis, sundalo at pinaka mahalaga, yung job order kasi yung job order, araw-araw pumipirma ng daily time sheet, ito yung pagapsok nila pirpirma sila doon at kung hindi sila pumasok, wala silang pipirmahan, wala silang sweldo. Kaya ang importante ngayon, maging malinaw na manggaling sa ating pamahalaan, pati yung mga job order ay dapat bigyan ng sweldo at pati yung mga may job order ay dapat bigyan ng tamang benepisyo. For example kami sa Senate, work from home kami, tuloy-tuloy yung aming trabaho pero yung mga janitor, yung mga cleaner namin na daily yung kanilang pagpasok ay dapat wag putulin yung kanilang sweldo dahil mahihirapan talaga sila.

Q: Nakapag-render man o hindi ng serbisyo?

SEN WIN: Correct, at kung ano po ang aming sitwasyon dapat sitwasyon rin ho nila. Although syempre work from home hindi maa-apply sakanila dahil wala naman silang malilinis pero as a humanitarian consideration dapat pasweldohin rin sila. So yun po yung sa government sector.

Pangalawa po isang industriya, sektor na tatamaan ho talaga ay yung tourism, yung airlines, yung hotel at yung iba pang mga tourism-related businesses especially ho yung mga maliliit, for example, yung tour guide, yung bangkero, yung driver po ng van, yung tourist van, ito po ay importante na ma-identify ho natin at mabigyan po ng tulong direkta. Karamihan, ito ay tawag sa informal economy pero importante rin na mabigyan din ng tulong ng Department of Labor sa pamamagitan po ng unemployment financial assistance. So ma-identify natin yan at mabigyan natin ng kaagad ng financial assistance.

Q: Paano po masusukat yung financial assistance na mabibigay sa sektor na ito, Senator?

SEN WIN: For example, ito ay isa sa mga mungkahi natin, for example ako ay tour guide at dahil nga wala nang pumupuntang turista dahil by today wala nang domestic travel, wala nang pupunta sa Intramuros at mag tu-tour doon, dapat ma-identify natin itong mga taong to at mabigyan natin ng financial assistance dahil mawawalan sila ng mawawalan ng trabaho eh at karamihan sa mga ito ay daily yung kanilang kita.

Q: Ang magbibigay ng kanilang sweldo diyan ay ang gobyerno pa rin po?

SEN WIN: Ang gobyerno, meron pa rin tayong mga unemployment assistance na binigibigay sa ganitong panahon at dapat ma-identify ito ng Department of Tourism at Department of Labor para matulungan natin sila. So yun ang pangalawa, yung pangatlo, doon sa mga kumpanya na magda-downsize, dahil maraming kumpanya--

Q: Mga mag le-layoff ng empleyado--

SEN WIN: Oo, mag le-layoff ng empleyado o magda-downsize, alam ko marami sa mga airline ngayon ay nag fo-forced leave. Sabi nila sa kanilang mga flght attendants, halimbawa today, wala nang domestic travel eh, dapat wala nang domestic travel no, ayon sa pahayag ng ating pangulo, marami sa mga airport employees nila, flight attendants, ay pinapa forced leave. Yung forced leave typically meron sweldo yan hanggang 30 days, pero after 30 days, wala nang salary ho yan, so dito ulit papasok ang ating pamahalaan para tulungan itong mga empleyadong to dahil hindi naman ho pwedeng hindi sila sumweldo for the next 30 days, importante na meron silang sweldo--

Q: In form of financial assistance din or loan?

SEN WIN: In terms of financial assistance at pangalawa kung meron ho silang mga loan sa SSS, suspendihin muna nila yung pagkokolekta ng loan.

Q: So prino-propose niyo po na parang sa Australia, mag-suspend muna tayo ng paniningil ng loan, halimbawa sa financial institution kagaya ng SSS, GSIS, PAG-IBIG at iba pa?

SEN WIN: Correct, doon sa pribadong sektor, sa private companies na mag fo-forced leave more than 30 days at hindi sila makakasweldo dapat ang SSS mag suspend muna ng kanilang koleksyon, wag munang maningil ng loan, ng contribution at yung loan payment at yung PAG-IBIG, kung meorn kang housing loan sa PAG-IBIG, suspendihin na rin muna. So ito mga tulong na maibibigay natin kung itong mga kababayan natin ay walang sweldo makukuha dahil naka forced leave sila o pina-leave muna sila ng mga kumpanya nila.

Q: Kakayanin ba ng gobyerno yun Sir?

SEN WIN: Kakayanin naman, in fact, hindi naman natin inaasahan yung mga ganito, so in the short-term and medium-term, kaya, wag lang sana ito ay humaba, dahil kung ito ay humaba, doon tayo magkakaroon ng problema sa pondo. Pero kung short-term, halimbawa, 30 days to 90 days, kakayanin naman ito ng ating gobyerno. Hindi naman kasi natin inaasahan to na system-wide, ibig-sabihin by Monday, meron pa rin namang magtratrabaho, marami naka work from home, marami akong nakausap kagaya ng Ayala Energy, kausap ko yung kanilang Presidente, si Mr. Francia, from home sila, so ibig-sabihin, may sweldo naman sila hindi lang pinapapasok sa kanilang opisina.

Q: Senator manatili po kayong healthy, maraming Salamat ho sa oras ah, ingat po.

SEN WIN: Sa ating mga kababayan, mag-cooperate po tayo, ito pong panawagan ko sa kanila, mag-cooperate po tayo dahil para sa kabutihan nating lahat. Wag na nating hintayin mahuli, masita tayo, tayo mismo bilang mamayanan ng ating bansa eh mag-cooperate tayo, bigyan ho natin ang ating kooperasyon para po sa kabutihan ng bawat isa.