Transcript of interview with Cely Bueno and Raoul Esperas of DWIZ

Q: Ano po ang sikreto ninyo at napaka-energetic ninyo, kayang-kaya ninyong pumasok araw-araw sa Senate?

SP Sotto: Sa itsura lang yun, pagod na ako. Wala, ako naman ay basta, nagvi-vitamins ako, exercise. Clean living, ika nga.

Q: Hindi ba kayo nababahala at ang ibang staff ng Senado dahil nag positibo si Sen. Bato dela Rosa sa Covid-19 at naalala ko na may isang araw this week na nag attend siya personally?

SP Sotto: Nung Wednesday siya pumasok. Kagabi nung malaman namin, syempre nagka nerbiyos pero you know we take it in stride, sapagkat tsinek muna namin, pinatingnan ko muna sa CCTV, sinabi ko tsiken ninyo kung sino ang mga katabi ni Senator Bato, sino ang mga nakadaupang palad, saan nagpunta. Tumawag naman siya kaagad, sinabi niya kaagad positive, ganyan-ganyan, tsinek naman namin. Ang ginawa naman ni Sen. Zubiri, syempre alam mo naman yun, ano na yun, nerbiyoso, graduate yun, nagpatawag agad ng doctor at nagdala ng mga pang swab, yung antigen na swab para lahat ng gustong magpatest na maaaring nandoon nung Wednesday, ay magpa-check, So nagpa-check kami agad kahit madaling araw, alas-dose ng gabi, mga ganoon, 12:30 AM.

Q: At lahat po negative.

SP Sotto: Oo, awa ng Diyos naman lahat negative. Maingat naman si Senator Bato, naka mask siya, naka face shield pa nga. Wala naman siyang kilos na alanganin, at saka sandali lang naman siya, hindi naman siya nagtagal ng madaling araw katulad namin.

Q: Hindi naman siya umu-ubo.

SP Sotto: Hindi, wala. Asymptomatic eh. Tingin niya humina lang yung resistance niya kasi daw the day before nung umaga, nag (unclear) sila nung anak niya, naulanan, tapos nainitan, naulanan. Ang tingin niya humina yung immune system niya.

Q: Walang necessity na yung mga present nung Wednesday nung nandoon si Senator Bato ay mag quarantine kasi kahit po nag negative..

SP Sotto: Sinabihan namin lahat.

Q: Kasi di ba pwedeng lahat kayo, Wednesday, kahapon is Friday, pwedeng negative po kayo pero sa mga susunod na araw, sabi di ba may incubation period na lang araw.

SP Sotto: Pagka yung antigen at saka yung mga ano, pwede pero pagka yung swab, kung meron noon, kita agad yun.

Q: Antigen po yung ginawa sa inyo?

SP Sotto: Antigen swab, so ano pa rin, pinaka safe pa rin is mag wait ka ng five days. From Wednesday maghintay ka ng five days. Kung wala ka namang symptoms, di na kailangang magpa swab ulit. Pag meron kang symptoms, pa-swab ka.

Q: Ang ika five days po noon...

SP Sotto: Monday morning.

Q: Papasok na kayo ng Monday ng hapon.

SP Sotto: Oo, Monday ng alas-tres, okay na yun.

Q: Pero baka (unclear) nung dati ang daming nasa session hall na nitong budget deliberation, baka sa Monday, kaunti na naman ang umattend ng personal?

SP Sotto: Lagi naman kaunti umaattend physically mula noong Marso.

Q: Pero nitong budget deliberation medyo nadagdagan po kayo na physically present.

SP Sotto: Kasi mas madaling mag interpellate pag nandoon ka. Anyway, mabuti na rin yung ano basta mag self-quarantine lahat ng four, five days unless may mga gustong magpa-PCR at swab. Pagka nag PCR na swab ka kasi kahit kanina mo pa lang nakuha, mamaya lilitaw yun.

Q: Talaga? Magiging positive ka na kahit na...

SP Sotto: Pag PCR, meron ka, makikita kaagad within 24 hours, 48 hours.

Q: Dito sa mga ganitong development, makikita na kailangan na magkaroon talaga ng bakuna ano po?

SP Sotto: Oo, kailangan talaga, isa. At saka pangalawa, kailangan yung kumpirmadong medisina or gamot. Kasi, maraming meron, nagkaroon. Hindi mo naman pwedeng bigyan na ng immunization yan, di ba? Kailangan noon gamot. Ang binibigyan ng immunization, yung wala pa. Ngayon, kung nagkaroon ka dati tapos wala na, pwede siguro immunized ka na ulit. Pero pinaka the best talaga ay yung confirmed na gamot na pag (unclear) mapapatay yung virus.

Q: Kapag ba nagkaroon na ng bakuna, immediately magpapa vaccine kayo? Sabi ninyo hindi kayo makikipag unahan na magpa bakuna contra Covid-19?

SP Sotto: Merong mga ganoon, si Senator Lacson ang tapang, immunized na yun. Nagpa injection na yun.

Q: Talaga? Nauna na siya?

SP Sotto: Oo, nauna na yun, matapang yun. Si Martin Romualdez.

Q: Totoo yun? Nagpa Covid vaccine na sila?

SP Sotto: Oo, ang galing.

Q: Ano ang ginamit nila?

SP Sotto: Yun ang hindi ko alam, pero pareho yata sa Pfizer.

Q: So meron na pala.

SP Sotto: Meron na pero yung iba kasi, matatapang na (unclear) ang biruan nga namin ni Senator Lacson sabi niya, partner, pa-immunize ka na. sabi ko titingnan muna kita. Pag (unclear) nakikilala mo pa ako...baka pagdating ng isang araw, pumasok siya, paglapit sa akin, ang sasabihin sa akin, who are you?

Q: O kaya iba na ang kanyang salita dahil kung Chinese yung vaccine o kaya Russian...so far wala namang side effect na nararamdaman si Senator Lacson?

SP Sotto: Wala, he feels daw like he is 30 years old.

Q: Magpapa-inject na ako, 30 years old?

SP Sotto: Oo, I feel like a 30-years old, sabi niya, tapos bihira na nga mag mask. Dati nakita mo yun naka mask, naka face shield, di ba? Ngayon pag nakaupo lang doon, wala ng mask.

Q: Yun nga dati, kahit nag interview kami sa kanya via Zoom, naka mask siya.

SP Sotto: Oo. Immunized na siya.

Q: Baka makumbisi na rin kayo?

SP Sotto: Dahil sa nangyaring yan baka.

Q: Magkano ang immunization?

SP Sotto: Hindi ko alam, hindi ko natanong.

Q: So far sa Senate, si Senator Lacson pa lang ang malakas ang loob na nagpa inject na kontra-Covid?

SP Sotto: Oo, pero nakakahiya kay Ping, baka hindi ko dapat kinuwento sa inyo. Siya na lang ang tanungin ninyo.

Q: Tapos na yung inyong period of interpellation dito sa 2021 budget, pinakita ninyo na binusisi ninyo ng husto hanggang madaling araw.

SP Sotto: Oo lahat ng may alanganin at saka question sa policy, binusisi namin. Ganoon naman ang kalakaran sa Senado noon pa hanggang ngayon. Hindi naman kami pwedeng magmadali kasi 23 lang kami, di ba? So ganoon talaga, kaya nagtatagal sa amin ang interpellation.

Q: Pero doon sa interpellation, lumitaw na doon pala sa budget ng DOH nakalimutan nila na mag allocate para sa storage, yung gastos sa distribution, nung vaccine?

SP Sotto: Kaya nga meron aming period of interpellation para masilip yung mga ganyan, so ngayon, magkakaroon.

Q: Mag aallocate kayo?

SP Sotto: Oo, maglalagay. Marami pa kaming mga natuklasan na hindi napansin na kailangan or kailangang bawasan, may mga umaabuso, mga ganoon.

Q: Expected na malaki ang magiging diperensiya ng Senate version sa House version ng 2021 budget?

SP Sotto: Well, medyo. Hindi naman pwedeng sabihin na talagang malaki sapagkat ang pinaguusapan lang namin dito mga less than 20 percent of the entire budget. Kasi yung ibang laman ng budget na pinasa ng House, ano na yun, yun bang de kahon. For example, personal services, 60 percent ng total mo di mo magagalaw yun. Yung debt servicing, hindi mo magagalaw yun. Yun yung mga pinasa na ng House, so okay na yun, di magagalaw yun. Yung mga medyo for the year na gastusin, yun lang ang pinaguusapan doon, so medyo magkakaroon ng malaking pagkakaiba, pero hindi naman siguro magiging problema yun sapagkat mapapagusapan naman sa bicam yun.

Q: Pero kayo, ano yung mga inintroduce ninyo na mga amendments sa 2021 budget?

SP Sotto: Sa DOH, sa NBI, sa PDEA, DICT, oo, kasi medyo malaki yung pinaguusapan doon sa DICT. Bawat senador, ano, gagawin lang naming example yung amin pero yun ang nangyayari sa lahat ng opisina sa Pilipinas, ng gobyerno, sa amin, ang laki ng binabayaran sa internet na gastusin. Lahat ng yun pwedeng nakapasok na kung ang nagtatag ng internet fiber connection ay DICT. Hindi na tayo magbabayad, hindi na kami magbabayad. Para sa taong bayan din, ganoon din, pati mga WiFi at lahat, so yun ang kailangan i-augment sa budget nila para maitayo na nila lahat yun. Pati yung mga cell sites na target ng DICT, dapat 70,000 cell sites, eh ngayon nasa 20,000 lang ang cell sites natin para nag-aatubili pa itong mga telcos.

Q: Yung DITO, parang wala pa.

SP Sotto: Oo, nag aatubili pa, eh inalis na nga namin yung mga permit. Hindi na sila kailangan kumuha ng mga permit sa mga barangay, association, may-ari lang yung tatayuan nila, tapos na. Tapos kukuha sila ng BPLO, isa lang ang permit na kailangan nila. Sa Business Permits and License Office nung city hall or munisipyo. Yun na lang, kaya dapat yan mas madali na. Kaya sabi ko nga, nung pinaguusapan namin, yan, sabi ko. Look, we are at the mercy of the telcos. Kung ayaw nila magtayo kahit na binigay na natin yung mga ganoon, hindi ba? Kaya kailangan talagang suportahan yung stand ng DICT dito. Hindi porke si Senator Honasan yung secretary pero kailangang-kailangan natin. Para mapwersa, hayaan mo silang magtayo, DICT, lalagay ng mga cell site doon, o ilagay ninyo yung mga ano ninyo, ganoon na lang.

Q: Sisiguraduhin ninyo na doon sa ipapasa ng Senate, na alam ko about P18 billion ang kailangan para sa broadband?

SP Sotto: Oo, P18 billion, pero siguro baka isuggest ko kung mahihirapan ang paghahanap, ang taga hanap namin si Senator Lacson, nahihirapan ng paghahanap, ng paglalagyan, pwede muna yung kalahati ngayon and then yung kalahati the following year.

Q: Ano ba ang timeline na maaprubahan totally itong budget for 2021?

SP Sotto: Ang target namin, by Monday napagusapan na lahat yung mga amendments, (unclear) na sa floor yan, baka medyo humaba ng kaunti, depende, Tuesday, baka second and third reading, ano ibig sabihin noon, November 24, 25 magpi-print ng kopya yan, magtatawagan na ng mga bicam members, so 25 or 26 mag uumpisa na sila ng bicam, (unclear) holiday on Monday, pero lahat yun, bicam ang tumatakbo kaya walang problema, kahit na wala kami sa Senado or skeletal kami dahil holiday, still umaandar yung bicam. Ang bicam sa labas ginagawa eh. So bicam Wednesday, December 2, pagka sinuswerte, baka by December 6 pwede namin iratify.

Q: Kung hindi mag deadlock sa bicam.

SP Sotto: Kung walang deadlock, December 6-7-8, yun ang tingin ko.

Q: So possible na within December pasado na.

SP Sotto: Tiyak yun dahil sasabihin sa amin ng Presidente huwag kaming magbabakasyon hangga't hindi namin pinapasa.

Q: Hanggang kailan ba ang session?

SP Sotto: Hanggang December 19.

Q: So ang inyong estimate at least December 6 mara-ratify ninyo na ang budget?

SP Sotto: Yun ang ideal date. Ideally makuha namin by December 6.

Q: So kapag naapprove na by third and final reading sa Senate itong 2021 budget, ano ang gusto ninyong matutukan at ma-aprubahan bao matapos ang taon? Yung CREATE?

SP Sotto: Ah teka oo, yung isa yung CREATE, tapos...naku, medyo umaandar pa yung puyat nung tatlong araw, di pala, limang araw pala akong umuwi ng alas dos, alas tres ng umaga. Di ko matandaan. May listahan, siguro mamaya itext ko na lang sa inyo.

Q: Pero yung CREATE kakayanin?

SP Sotto: Depende sa mga amendments. Nasa period of amendments kami, eh kung tatanggapin ni Pia lahat ng amendments ni Ralph, at medyo mapapakiusapan doon sa ilang mga controversial, mapapasa din namin kaagad yun during the lull.

Q: Kasi nga certified as urgent, pwede na agad isunod yung third reading.

SP Sotto: Oo. May mga importante kaming pwedeng ipasa within the year, it just escapes me now.

Q: Next week uumpisahan na rin yung imbestigasyon doon sa finile na resolution tungkol dito sa malawakang pagbabaha sa ilang lugar sa Luzon?

SP Sotto: Depende sa committee on environment kung ano ang plano nila, kasi naman nagkaroon ako ng paninindigan na dapat talaga ireview na natin yung mga protocols at saka mga batas tungkol sa environment hindi lamang on the national level, pati na rin sa local level. At saka para din marealize ng mga kababayan natin na ang first line of defense ay yung barangay at yung mayor, di ba? So dapat yun, yung mga pangangailangan doon, mga kailangan doon or mga problema doon, dapat talaga, pinaghahandaan na yun. Hindi yung pagka nagkaroon ng bagyo, tapos wala pang nagpapadala ng ayuda, ang hahanapin kaagad ay national government, presidente kaagad. Asan yung mayor mo? Asan yung governor mo, di ba? Yun ang sinasabi sa bureaucracy. Wag mo munang sisisihin ang presidente, dahil ibig sabihin noon, hindi mo alam ang bureaucracy ng gobyerno. Sisihin mo muna yung barangay captain mo o kaya yung mayor mo kung hindi tumutulong at saka yung governor mo. Pag hindi, doon, saka ka magsumbong sa national government.

Q: So ang inyong mas gusto, unahin muna yung pag imbentaryo ng mga environmental laws?

SP Sotto: Yun muna ang tingnan natin, baka may dapat pang issues on flooding, flood control, yung mga ganoon. Tapos yung mga batas tungkol sa mga issues natin sa log ban, yung ganoong bagay.

Q: Sa finile na resolution parang ang target malaman kung ito ba ay natural or manmade disaster, yung malawakang pagbabaha. Ngayon medyo halos nagsisisihan na nga, like yung sa Marikina...

SP Sotto: Kahit na gawin pa rin naman yun, tapos ano? Kaya ako doon kaagad sa ano, gawan kaagad natin ng paraan. Paghandaan na natin, ano ba ang mga ano? Ano ba ang mga batas natin dito sa kasalukuyan, ito ba ay up to date pa? Ito ba ay nababagay ba or kailangang palakasin na natin ito, dapat ganito ang ginagawa, dapat ganyan. Yun yung issue ng climate change.

Q: Parang may nakita ako na may schedule na next week so ano yun, yung inyong suggestion na yun pwedeng i-incorporate na lang yun, isama na lang yun sa tututukan nung hearing?

SP Sotto: Pwede. Dapat naman siguro.

Q: Kasi taun-taon nkakaranas tayo ng pagbabaha, lagi na lang sisihin din ang nangyayari so it is about time din na reviewhin na rin nga itong mga environmental laws na sinasabi ninyo.

SP Sotto: (Unclear) madali kasi mang bintang, madaling manisi. Pero ang tanong doon, tama ba yung binibintang natin? Parehong sinasabi na...kahapon pinaguusapan sa Senado yan, bakit hindi kayo nagpakawala agad, four or five days before, ng tubig sa mga dam? Alam ninyong padating na yung baha. May narinig ako sa gallery na nagsasalita, isa sa mga abogado, ang sabi, eh kung hindi dumating yung ulan? Eh di kapos tayo ng tubig?

Q: Nangyari na sa atin yun, di ba nagpakawala?

SP Sotto: Yun naman yung isang banda, di ba?

Q: In short, ano pa rin yan, dam management...

SP Sotto: Oo, eh sigurado bang darating? Ganoon. Ang problema siguro, baka natatakot. Ngayon, nagpakawala, nagbaha, ang kine-claim ngayon nitong kabilang grupo, yung katulad ng nangyari sa Cagayan river ba yun? Ang epekto ng tubig daw doon, wala pang 27 percent. Kahit daw pakawalan nila lahat ng tubig doon, hindi daw magkakaganoon yun.

Q: Ano ang factor bakit bumaha?

SP Sotto: Aba'y hindi ko nga alam. Baka sigurong yung talagang bagsak ng ulan pagkatapos yung ubos ang mga puno sa mga bundok nila, di ba?

Q: At saka silted na siguro yung mga ilog doon, mga daanan ng tubig?

SP Sotto: Tapos meron pang sinasabi na yun daw Cagayan river, 400 meters wide daw yun talaga.

Q: Oo, malapad yun.

SP Sotto: Pagkatapos meron daw sa bandang harapan na 200 meters lang, parang nag-iimbudo yung tubig. Pagka talagang biglang buhos na matindi, aapaw yun. Yun ang mga kwento lang naman. Ako naman, hindi naman ako expert diyan, naririnig ko lang yung mga sinasabi ng mga expert at saka ng mga kritiko.

Q: Talagang dapat may gawin, matukoy...

SP Sotto: Dapat talagang pag aralan yan. Ano ba yung sa Cagayan river, ano ba yung parteng yun na masikip, eh di luwagan, hindi ba?

Q: At saka kung may mababaw na yung ilog, laliman. Kaya lang yung mga dredging projects parang hindi nasusunod dahil nagiging cause daw ng corruption?

SP Sotto: Yan ang isang dahilan. Yung dredging, for many years tinigil namin yan kasi ang bintang sa dredging, pagka may nilaan kang let's say P5 million, P5 million para idredge yung ganito, ganyan-ganyan, wala naman doong ginawang dredging talaga. So nabubulsa lang yung P5 million. Dahil yung dredging, mahirap i-gauge kung ginawa or hindi, unless binabantayan mo araw-araw. Nagdadala ng makina doon, nagdadala ng mga tractor doon, pagkatapos wala namang gagawin talaga, nagbayad ang gobyerno. Mga nakaraang taon yan. Itong mga past few years, inalis namin, hindi namin pinapayagan yung dredging sa DPWH na mga budget.

Q: Pero Ibabalik ninyo na ngayon?

SP Sotto: Lumalabas a sinasabi nga, kailangan i-dredging yung mga ibang area. Sino ang sisisihin natin ngayon doon? Kami ba na ayaw namin payagan ang dredging? O yung mga nagloko nung araw kaya tinanggal ang dredging.

Q: Prone kasi sa corruption.

SP Sotto: O di ba? Yung corruption siguro ang pinagsimulan noon.

Q: So sa 2021, mag-aallocate na kayo or wala pa rin sa dredging?

SP Sotto: Hindi ko masiguro, tsi-tsekin ko sa DPWH, baka wala pa pero siguro national government pwede na maglaan para doon, sila mismo, DPWH mismo, gagawin na yun kasi nakita nila. Ang maganda niyan, sila ang gumawa, sila ang magpagawa, huwag nilang ibibigay sa mga private contractors. Doon nagkakaroon ng...

Q: Malaking budget yan.

SP Sotto: Oo, malaki, doon nagkakaroon ng tagilid noon.

Q: Imbes na mag hire tayo ng contractor, bumili na lang ang gobyerno ng equipment. Yung ang suggestion ni Senator Drilon di ba? Bumili na lang ng gamit.

SP Sotto: Oo, ibigay, gamit, huwag pera ang ibigay. Pwede rin yun. Yung mga gamit na pang dredging, yun ang ibigay mo sa mga local government units, huwag mong ibigay ang pera.

Q: Backhoe, etc.

SP Sotto: Oo, ibili mo na para gagawin nila. Magpapasweldo na lang sila. Pwede yun, kasi nga, hindi mo nga malaman kung sino ang sisisihin doon, parang yung problema pa rin ng chicken and egg yan, di ba? Ano ba ang nauna, itlog o manok? Sabi ko nga sa Senate nung isang araw, ako, na-solve ko na yan, kung ano ang nauna. Ano daw, tinanong ni Senator Cayetano. Sabi ko depende kung ano ang kinakain mo, almusal o hapunan? Hindi ba? Ang tawa nila.

Q: Isa pang problema diyan, yung sa Central Luzon, yung mga dredging diyan kailangan mamonitor din kasi kita mo nagbaha rin.

SP Sotto: Oo. All around, pati dito sa Metro Manila. Kasi nga ang Pilipinas nga ay nasa gitna tayo ng kalamidad.

Q: Sana naman dito sa ating nararanasan, huwag ng gumawa pa ng kalokohan yung mga local officials, mga contractors sa mga projects, makonsiyensiya naman sila, ang dami ng...

SP Sotto: Nakikita sila ng mata ng Panginoon.

Q: Kaya lang ang napapahamak, mga kababayan natin, lalo na yung mga mahihirap.

SP Sotto: (Unclear) yung aking sinasabi nung araw, pag aralan natin yung mga batas na kailangang baguhin. Alin ang pwede nating galawin, para hindi na mangyari yan.

Q: Hindi ba pwedeng kapag may ganyang kalamidad ay shoot to kill na lang kung sino yung local government?

SP Sotto: Firing squad ano? Pwede.

Q: Lahat ng nabaha, ilinya diyan sa Luneta tapos i-firing squad.

SP Sotto: Huwag naman yung nabaha, bakit yung nabaha, yung nag cause ng baha.

Q: Yung nabaha yung kanilang lugar, yung local official doon, lalong lalo na yung kanilang PIMRO or yung local DENR.

SP Sotto: Naku magtatrabaho ng husto yung mga yun pagka ganoon.

Q: Sigurado. Takot lang nila.

SP Sotto: Lagot tayo sa Commission on Human Rights.

Q: Narinig mo ba yung kwento ni Cely na si Arlene Lim, dating Senate reporter, nabaha sa Provident...

SP Sotto: Kaya nga, yun ang kailangang hanapin, hanapin ang local government unit doon at tulungan ng DENR, tulungan natin at DPWH. Bakit nagkaka ganoon yun? Ay solution ba or wala? Kung walang solution, gawin na nating lake yung lugar.