INTERVIEW WITH SEN. IMEE MARCOS
On DWIZ, "Usapang Senado" with Cely Bueno
February 6, 2021

DWIZ: Mataas na presyo, sino ang dapat i-blame?

SIRM: Hay nako, hindi ko na nga maintindihan kasi nag-kakaturuan ano, ang gulo-gulo pero ang talagang maliwanag ay napakataas talaga ng presyo ng pagkain ngayon. Hindi ko naman maintindihan na nangyayari yun, samantalang ang pagkaintindi natin, diba bago mag-Paskodiyan nag-tataasan ang bilihin, bakit naman sa January, ay wala naming pera mga tao, walanamang mga happening, wala namang mga bilihin ng todo-todo o pista bakit nag-kakaganoon. First time ito nangyari sa atin, kaya nag-dududa kami kung saan nanggagaling itong increaseddemand or increased price. Pagkatapos dito naman sa Ilocos, halimbawa, saka Central Luzon,maliwanag naman yung presyo sa farm gate, ehtalaga namang kuwan talaga namang ganoon pa rin hindi naman gaano tumaas eh. Konting tumaas pero hindi naman labis-labis. Ang talagang maliwanag, may kakulangan sa baboy,yung talagang klaro sa baboy. Dini-declare yun, kasi ASF kung bakit hindi naasikaso last year pa,eh hindi ko rin maintindihan kung nag-intayan pa sila. Pagkatapos non, nakakagulat kasi yung presyo nga doon sa farm gate ika nga, tapos sa wet market at mga talipapa ibang-iba kasi yung presyo doon sa farm gate hindi naman ganoon nag-taasan nasa P180, P200 ganon. Bakit pagdating sa talipapa sa Maynila pagkataas-taas na. Na-shock naman ako, kaya't ito nga katakot-takot na turuan ang sinasabi. Una nga talaga,may shortage. Ikalawa, yung mga biyahero raw,trader, aggregators, sila raw ang may sala, yung iba naman sinasabi yung mga tindera ang may sala. Eh nakikita ko naman yung mga tindera halos hindi na nga kumikita kasi natatakot na masita sa taas ng presyo. So marami talagang issue, mukang maraming nag-sasamantala ng problema.

DWIZ: Price manipulation o profiteering? SIRM: Parang kaduda-duda, kailangan tignan talaga nila. Kasi yung profiteering angle kitang-kita eh, kasi may shortage talaga. Pero kung yung shortage ganoon sa sinasabi ng DA na kailangang mag-import ng triple, grabe triple at isasailalim pa doon sa napakababang taripa. Parang hindi naman yata tama, kasi sigurounang-una yung DA ang labo, hindi nag-bibigay ng statistics. Diba kung magpa-plano ka o bibili ka, alam mo yung bibilhin mo. Aba'y hindi nila alam at hindi nila sure kung magkano yung shortage, kasi hindi pa raw nasisimot yung mga supplies sa Visayas, sa Mindanao kung saan wala namang ASF. Wala namang kakulangan sa Gen. San at Cotabato. So dapat ang una nilang gawin, tulungan yung Visayas at Mindanao, kasi pagka-mahal mahal diba ng domestic shipping. Ang sabi nga, mag-eexport nga mas mura pa. Magpadala ka sa Maynila galing sa Gensan,patay ka. So ito nga, tulungan natin kung papaano ishi-ship sa Metro Manila, sa Luzon, lahat ng mga baboy na galing sa Mindanao.Tulungan natin sa biosecurity, kasi isipin mo lahat ng quarantine dadaanan nila. Tayo nga, umuwi lang sa probinsya dito sa Luzon hirap na hirap na, ang dami-daming dadaanang checkpoint. Aba'y sila mas lalo na, and then they have to stay pa nga sa mga dormitoryo ng mga trabahador kasi matutulog na lang don para hindi ma-quarantine and so on and so forth. Tulungan muna at alaminkung ano talaga ang shortage, number one. Ikalawa, kung ano pa ang makukuha sa Visayas at Mindanao at saka don mag-plano kung magkano i-import. Tapos isa pa, bakit mo ibabagsak yung taripa ng importer ang laki-laki na ng kinikita ng ating importer, wala namang sabit. Yung imported pork ang baba-baba ng presyo kahit nasa tariff ng 40%, eh saksakan pa rin ng mura kung ihahambing sa ating lokal dahil nga sa ASF at lahat ng problema. So nagugulat talaga ako dito sa DA kung bakit ganito, wala silang plano, hindi nila alam kung magkano ang bibilhin, ibabagsak daw yung taripa, hindi naman problema yung taripa kasi mura pa rin ang pasok,tapos hindi rin nila alam kung saan ilalagay kasi tune-tunelada yan ha, imagine 162 (thousand) metric tons papasok, times three ng existing 54 (thousand) ano. Ang tanong natin diyan, paano yan, yung mga cold storage natin kulang-kulang. Sabi ng mga cold storage natin, yung may mga freezer, may mga ice plants, hindi na raw nila kaya kasi pinagsabihan na reserbado daw yung lugar para don sa vaccine ano. Yung vaccine kasi na cold storage ang kailangan. Aba'y sabi nila makikipag siksikan pa sa pork, doon sa truck na sangkatutak ang import, ano ba yan. Magiging bulok na vaccine, bulok na baboy, ano ba to?

DWIZ: May basehan sa tripleng import ng baboy dahil may kumikita?

SIRM: Ewan ko ba talaga, ayoko kasing nag-tuturo, ayoko talagang nag-sisisi or yung may hinala sa lahat ng mga tao. Hindi naman ako suspityoso by nature, pero naka ilang beses na kasi 'to, yung ilang beses magde-deklara ng shortage, pagkatapos yung shortage limpak-limpak (inaudible) nako iaangkat mula saan. Eh diba nag-umpisa na yan sa rice? The other year yata may shortage, samantalang alam natin (inaudible) ang hindi kayang itanim ng ating mga magsasaka, eh bakit milyon-milyon, umabot na naman tayo ng 2.9 o 2.6 million metric tons, may undervalued pa doon, may daya pa yun. Grabe,kaya tayo yung pinakamalaking importer sa bigas. Dito sa Ilocos, nag-deklara (inaudible) totoo ngang (inaudible) eh ito ngang (inaudible) parang kasi ang dami nating dinaanan, talagang napapatingala ka talaga sa langit kasi grabe-grabe talaga, bakit automatic? Parang knee-jerk reaction, automatic na basta sabihin may shortage, "ah sige mag import ng sangkatutak".

DWIZ: Any time libre magsagawa ng importation?

SIRM: That's right. Oo, dapat talaga bago mag-import may mga parameters. Bago mag-import alamin muna yung shortage, ano ba ang makukuha dito sa local, ano ang shortage na dapat kunin. Hindi naman yan sabay-sabay, kasi yung lokal mag po-produce pa yan. Kasi yung panahon ng tatay ko, kapag may rice shortage,ang i-import lang kalahati. Tapos sasabihin niya sa NFA, mag bebenta naman kayo habang yung magsasaka nag-aani rin. Huwag ka, may third crop pa yan. (inaudible) import hangga't(inaudible) tiis-tiis muna baka makuha pa rin dito sa lokal.

DWIZ: Price ceiling... Paano po ba ito?

SIRM: No! (Inaudible) ng pork holiday. Kasi dito sa amin yung baboy, yung bagnet, longganisa, empanada, lahat ng produkto namin may baboy eh. Talaga sabi nga eh, dati yung baboy daw nakaka-high blood. Ngayon hindi na kailangan kainin, eh tingin mo pa lang ma ha-high blood ka na sa presyo, ano ba ito? Talaga naman. Pero palagay ko, yung price ceiling wala masyadong epekto yun. Talagang ganon yung bili napagkataas-taas, papaano mo naman maapektohan yung presyo. Kahit mag price ceiling ka ay hindi na lang mag-bebenta. Hindi na rin lang bibili, kasi hindi yan ang solusyon eh. Yung solusyon talaga, tulungan niyo ang lokal, alamin ang shortage at hanggat maari yung nai-importan ay yung kapiraso lang.

DWIZ: May liwanag ba sa ginagawa ng gobyerno?

SIRM: Nagugulat talaga ako. Tignan niyo ngayon yung nangyari doon sa manok diba last year, labis labis yung manok tapos yung agri farmers natin dumadaing na hindi na sila kumikita kasi bagsak presyo, pagkatapos biglang nag-ka shortage.Tapos katakot-takot ng importation bago magPasko. Ganoon ba talaga? Magpaka-totoo tayo, hilong-hilo na ako. Alam mo kasi, ang hilig-hilig kong pumunta sa palengke, kung bakit kasi paki-alamera. Ewan ko ba, oo kasi mahilig akong mag-luto, kaya alam ko eh. Nagugulat na lang ako,pagbalik ng mga pinamimili namin bakit ang unti-unti pareho lang naman ang pambili. Pambihira.

DWIZ: May mga hindi na raw three times kumain.

SIRM: Oo nga. Mabuti nga nauso yang intermittent fasting. Ang IF na yan dalawang beses na lang isang araw, kawawa naman, ano ba ito. Lalo na yung mga may batang maliit,talagang hindi kaya. So ang solusyon, mag-tanim muna ng malunggay, naku, at itong price ceiling talagang wa-epek.

DWIZ: Aprub ba sa inyo yung mga magiging priority sa bakuna?

SIRM: Well, para sa akin totoo naman eh. Yung mga health workers talaga namang kailangan sila, tapos yung mga ating seniors, tapos yung ating mga PNP, mga pulis at mga sundalo kasi silayung exposed. Pero ang pinagtatakahan ko bakit yung mga teachers hindi sila kasali. Parang number ewan sila.

Cely Bueno: Kasama, mam.

SIRM: Oo, kasama sila pero mababa sila sa listahan.

Cely Bueno: Pang-apat yata sila.

SIRM: Yes, pang-apat sila pero doon sa essential services. Nag-tataka nga ako, kasi dapat itaas-taas sila ng kaonti. Dapat priority ng pamahalaan buksan na yung mga eskwela, kasi malakingbagay yun para sa mga magulang, para ma-liberate yung mga nanay at mag-balikan sa mga trabaho, dahil ang hirap-hirap ng hanapbuhay ehabala ka pa sa mga anak mo. Medyo kulang din yung diin at priority para sa ating transport workers. Alam nating nag-bubukasan yung mga opisina, eh kaso yung trabahador hindi naman makapunta at wala namang masakyan, kulang na kulang pa rin ang namamasada, yung mga trycicle, yung mga jeep, eh I think i-prioritize din natin ang transport, kasi sagabal yan sa pag-bukas ng ekonomiya.

DWIZ: IATF, mas mag-luwag sa government officials.

SIRM: Hinde, nako! Yung anak kong governor naghu-hurumintado kahapon, hirap na hirap na kami sa border control. Ang mga mayor, ang mga governor, hirap na hirap na kami sa mgaquarantine checkpoints, nako papasok pa ito. Ano ba naman yan, talagang magiging super spreader pa, eh hindi naman yata tama yan. Di ba yung mga government employees, tayong mga nasa pamahalaan, example ka kung ano yung utos. Kung yung utos ay quarantine, checkpoint, edi sundan mo. Aba'y double standards, ile-legalize pa. Tama ba yun?

Cely Bueno: Yung iba ie-exempt sa health protocols.

SIRM: HIndi pwede yun. Sino ba magpapa-testing niyan at sino pa papayag ng quarantine kung may mga exempted, hindi naman yata tama yun. Pambihira talaga. Sabi ko nga, yang IATF,palagay ko kailangan matulog muna, baka sobrang pagod na, sobrang hilo na, nakakaawa naman. Ano ba naman, walang katuturan.

DWIZ: Magpahinga muna kasi mali na ang decisions?

SIRM: Yes! Feeling ko kailangan mag-pahinahon muna, matulog muna, mag-relax lang. Ay talagang ibang-iba na talaga yung mga order na hindi pwede i-exempt, ano yung ile-legalize sya sa standard? Mas mataas ang quality ng government workers, baliktad yata yung mundo. Hindi ba servants of the people ang sinumpaannaming lahat?

Cely Bueno: Anti-terrorism Act . . .

SIRM: Oo, ang labo, ang labo. Isa pa si General Parlade, he's a good officer, he's a gentleman,pero parang feeling ko isa pang naha-high blood na ewan ko kung dahil sa baboy o kung ano. Eh ramdam na ramdam ko siya na minsan umiinit ang ulo mo. Baka mainit na talaga ulo niya. Isa pa yun, kasi huwag na tayo nag-tuturo, diyos ko,talaga naman at ang ating mga media nag-rereport lang naman yan. At kung talagang may kaso talaga, pwede ba wala nang pananakot? Kung may ebidensya ka, e di i-file mo, tapos diba? Wag na yung mga takutan o baka naman naha-high blood lang siya. Magaling naman yan,pero baka katulad ko, mainitin ang ulo. Pareho lang kami.

Cely Bueno: Baka kasi mas dumami yungmatakot at kumontra sa batas.

SIRM: Yes, sinabi mo yung kinatatakutan natin ginagawa nating totoo. Pinagtatanggol na nganatin yung batas at yun nga may habla diyan sa Supreme Court at pinagtatanggol ng todo todo, dinidepensahan ng administrasyon, biglang mag-susulat ka lang ng kung anong istorya biglang incitement, nako rebellion na kaagad. Nako, hindi naman totoo yun at wala namang ganoon sa batas, kaya huwag nating gawin yan kasi hindi talaga maganda yan. Siguro yun nga, chill lang,chillax lang muna. MInsan naha-high blood na rin talaga. Bawal baboy, sabay ganun eh.

DWIZ: Scenario sa kampanya? Uubra pa ba ang face-to-face campaigning?

SIRM: Ah ang pagkaalam ko, kasi pinag-usapan namin kahit maagang maaga pa. Sabi nga nila OA daw sa aga, eh sabi ko mabuti na yung OAkesa sa hindi prepared. At ito nga itong face-to-face, tingin ko magiging limited. Hindi naman sinasabing iba-ban, kasi papaano mo naman iba-ban yan, papaano yung mga probinsyang malayo,as if namang kagandahan yung ating internet at signal, hello! Kaya't palagay ko hindi ko naman iba-ban yan. Siguro ili-limit lang yan depende sa kundisyon natin kung nakapag-vaccinate na ng marami, may herd immunity na, nako asa ka pa. Ihope. If that's the case, in places siguro na wala naman masyadong kalat na infection. Pwede naman siguro, kasi limited number di ba ina-allow rin naman yung mga limited number, 100 outdoors, 40 indoors. Di ba may mga lugar na okay na yun sa LGU. Baka depende on the rate of infections, the limited number kapag outdoors. Baka pupwede pa rin yun, depende lahat naka-face mask, lahat naka-physical distancing, baka it will be allowed. Pero I think, obviously sa Metro Manila, Metro Cebu lahat ng lugar na matindi pa rin ang infections at saka talagang napakasikip ng mga lugar, baka mahirap pa rin yun. Let's see, let's see, aabangan natin yang IATF. But entirely, it's not possible. Papaano naman yung mga isla, yung mga farm na kahit umakyat ka ng tatlong bundok at dalawang niyog ay talagang wala kang marinig na signal, imposible. I think unfair yun,kasi paano nila makikilala kung sino yung binoboto nila. Tapos yung mga budget, ang ka-budgetan, isa pa yan dahil magiging mahal, puro broadcast, TV, radyo, at higit sa lahat yung internet eh bayaran din yan di ba, yung mga FB ads at kung anu-ano, ganyan talaga. Paano kung wala kang masyadong kaya na kandidato, hindi naman pupuwede, hindi naman patas ang laban.

DWIZ: Magpapasa ba ng batas na mag-aadjust sa campaign expenses?

SIRM: I think so. Kailangan yung campaign expenses. Unang-una hindi naman makatotohanan. Ano ba naman yung three pesos per voter, nakakaloka naman yon. Sinong binola natin? Kaya nga yung mga pinag fa-file ng kandidato na campaign expenses, parang fiction yun. Storytelling a lie. Papaano mo pag-kakasyahin yun? Samantalang yung TV ads pa lang ay papatayin ka na ng gastos. They have to put a more realistic ceiling and at the same time huwag naman napakataas na kapag wala kang datung eh out ka na, eh hindi naman pwede yung ganoon. Tamang-tama lang, yung medyo totoo, huwag naman yung sobra-sobra, at the same time dapat i-expand dapat natin. Hindi ba mayroon public service ads sa TV at saka sa radyo? Makikisuyo tayo sa lahat ng istasyon nasa 2022 kung pwede lawakan nila. At the same time also, I think we have to have additional budget talaga, kasi yung COMELEC dapat liitan yung number of voters per precint, habaan yung oras, siguro ilang oras sila kasi walang tulugan yan, kasi ayaw naman natin na two to three days,mamaya anong himala ang mangyayari pag gabi. So there's a lot of things to consider. At saka yung early voting, i-expand na rin natin yan, yung matatanda, yung PWD, yung mag-duduty nang araw ng eleksyon, lahat yan dapat allowed na bumoto ng mas maaga.

DWIZ: So magkano ung realistic na per head, per voter na magastos?

SIRM: Almost realistic, ang nilalagay ko kasi somewhere between 25 to 30 pesos. Noon una,ang sabi nila para daw sa lokal, dapat mas mababa yung budget para makapasok lahat ng kandidato. Eh sabi ko naman, kilala naman natin yung mga lokal kung mag-bakbakan, mas mataas pa, parang hindi rin totoo. So tignan natin kung ano yung balance. Hindi pa nade-debate. Ang tagal ko ng ini-sponsor yon, naabutan naman ng budget kaya hindi na na-discuss, tapos na Covid pa. Pero tignan natin, kasi importante 'to, dapat habulin natin for 2022.

DWIZ: Maraming salamat, mam.

SIRM: Yes! Abalang-abala tayo sa ating mga lumalawak na ating mga numero, sa ating mga naghihirap dahil nga nawawalan ng trabaho, itong ating income poverty. Sumusobrang dami ang walang trabaho, so umaasa ako dito sa bagong anunsyo na meron na daw National EmploymentRestoration ek ek. Eh sana maging totoo na yan,kasi kinakabahan ako sa mga lumulobong numero bilang chair ng Economic Affairs. Ang daming unemployed, so ramdam na ramdam na natin itong cost of Covid ika nga, at dapatmasolusyunan sa lalong madaling panahon. Asahan ninyo trabaho pa tayo, kayod-kayod pa.

DWIZ: Okay, thank you, mam.

SIRM: Thank you very much, Cely! Happy weekends at sa mga binanggit ko na dapat mag-pahinga, mag-pahinga na po, para maganda ang mga desisyon, mahinahon ang mga pananalita.Isa na ko dun, haha! Thank you.