TRANSCRIPT OF INTERVIEW Senator Risa Hontiveros with Arnold Clavio and Connie Sison DZBB

Q: Ano ang bago niyong natuklasan tungkol sa sugar smuggling po? Natigil tayo sa wala pa yung order, dumating na yung asukal. Ano na ngayon ang latest? Ang term niyo ay 'state sponsored smuggling'.

Senator Risa Hontiveros (SRH): Ganun pa rin ang original status. Dagdag ngayon may magic na nangyayari. Hindi nila inaayos yung dokumento, ewan ko kung yung petsa din ng dokumento para pagmukhain na legal na ito, maayos na ito. Wag po natin palalampasin kasi maitatanong na natin salisigang na lang ba yung gobyerno? Ginawa na talaga nila lahat para mailusot at maise-legal pa yang kontrabandong asukal na yan. Niluto na lahat ng SRA, ng DA at malungkot po kung pati yung Palasyo, parang naging waiter lang tuloy ang BOC.

At kung niluluto ang asukal, parang nagiging molasses, malagkit, pero pati sila nahuhuli sa lagkit na yan. Pero kung pinayagan sana kami na magimbestiga at makalabas ng aming mga malalakas na rekomendasyon maaga na maraming mabuting dapat nangyari, nakasuhan na sana si DA USec Panganiban na tulungan sana natin yung SRA na maging tapat at matapang ng sandigan ng asukal. Na-black list na sana ang mga smugglers. yang tatlong paboritong importer, tatlong smuggler, at para sa ating mga mamimili bumaba na po sana yung presyo ng asukal. Kaya lang masyadong magaling yung iba diyan magic na lang makakapag paliwanag kung ano yung nangyari.

Q: Paano hindi gagaling eh yung huling Senate committee report niyo na andyan pa sila Senator Ping Lacson at Tito Sen nirekomenda niya na tanggalin yung mga opisyal ng DA, eh andun pa lahat eh.

SRH: Andun pa po lahat and at the same time, DA secretary si Presidente. Sana nagappoint na sila ng full time DA Secretary kasi sa halip na maisayos ang long term at strategic sa agricultural sector natin nagiging scene of the crime ang CA at SRA sa ganitong mga klaseng sugar smuggling, pag-cartel ng sugar industry, mukhang patungo pa sila sa sugar monopoly.

Q: Pero Senador, naguusap tayong tatlo dito parang pinagtatawanan lang tayo.

SRH: Baka yung ilan sa kanila tumatawa pero ang karamihan ng mga Pilipino kasama tayo nagngingitngit. Kasi pilit natin itinatanong no mas mataas na ba ngayon ang memo ng Office of the Executive Secretary kaysa sa Sugar Order na inuutos ng batas? Eh kung ganito na lang para saan pa ang SRA gagamitin na lang yung mga institusyon natin ng paggahama ng iba diyan?

Q: Ano ang aksyon ng Senado dito? Ang sabi din ng Pangulo, hindi pa siya tapos sa pagaayos ng DA. Maasahan ba tayo na akala natin tapos na yung sugar order... Habang sinasabi ng Pangulo inaayos niya, lalong naglilitawan ang iba't ibang modus. May aasahan ba sa mga statement siyempre galing sa Pangulo, inaasahan natin diba?

SRH: Inaasahan talaga natin Ms. Connie kasi sila yung isa sa pinakamataas ng lahat na nagttrabaho sa gobyerno, and dapat lang may maasahan tayo. Kaya't nananawagan ako kay Presidente, Sir, ilang smoking gun ba ang kailangan ninyo para maitama ang sugar smuggling para bigyan ng hustisya ang lahat ng stakeholders sa sugar industry at by the way Mr. President nasaan na po ang pinagmamalaki nilang supply na ipapamahagi nila sa Kadiwa? Well meron nga siguro, hindi pala kasali diyan yung asukal ng kanilang paboritong nilang All Asian Countertrade, Edison Lee marketing at Sucden Philippines. Eh ang posisyon ko na nga nung sinabi nila iyan, ipamigay dapat iyan ng libre.

Kasi ngayon naman pala ang ending, mapait din, wala rin makakarating sa Kadiwa, ni isang kilo ng asukal...

Q: Kung smuggled ang ibebenta, ganun pa rin nga. Baka nilulusutan lang tayo sa ibang venue.

SRH: Ayun na nga, nilulusot tayo, sinasalisihan tayo, binubudol tayo pero hindi dapat natin palampasahin.

Q: Ano ang sabi ng DA sa inyo diyan Senador? Paano natin mapprove na dinoktor ang mga dokumento?

SRH: May timeline tayo na nagpapakita na mali-mali yung sequence of events nila. January 13 may memo is ES Bersamin na yan yung palusot ni Usec Panganiban na pinagbasehan niya ng sugar order tapos may letter si All Asian Countertrade iimport yung 240,000 metric tons ng asukal. So Feb 9, diumano arrived na sa port of Batangas ang smuggled asukal na yan. Pero pagkatapos ng January 13, may January 25 na photo ng tatlong favored importer yung tatlong smuggler na iyan, kasama si Usec panganiban kasama pati si Presidente. Yun na ba ang sugar order kaya Feb 9 dumating na yung smuggled asukal, kaya kung maayos nila ginawa itong importation dapat March 1 pa dadating ang asukal, 3 weeks later.

Q: Dapat may lumapit sa Malacanang. Kahit nung panahon ng sibuyas. Itatanong ko sinong best friend ng tatlong importers na ito sa ating pamahalaan. Kasi ganun ang lumalabas ngayon, palakasan nga atska nila-lang lagi. Bakit, ano ang nangyayari sa loob?

SRH: Ang lumilitaw na best friend sa ngayon ay si USec Panganiban ng DA pero once masimulan sa wakas ang aming imbestigasyon kailangan pa rin itanong kung sino ba para? Meron pa bang iba? Kasi walang merit itong mga prosesong ipinagdaanan nila parang walang proseso walang formula, ang tanging criteria na lumalabas ay favoritism.

Q: Kailan yung hearing, Senator?

SRH: Itinakda na itong linggo dapat nung April 25, bigla na lang nalaman ng Blue Ribbon, aba pupuntang China pala si USec Panganiban. At ayon sa ibang balita balak na lang nila magpadala ng affidavit mula sa Philippine consulate in Beijing. Ay nako hindi po pwede yun, dahil leading actor sila sa krimen na ito at isa sa mga primary suspect sa aming imbestigasyon, dapat humarap sila real time in person.

Q: Bakit ang lakas lakas ng Panganiban? Hindi niya nga maipaliwanag wala yung order andyan na yung sugar. Akala ko tapos na kasi nabuking na yung first sugar order eh.

SRH: Hindi pa eh. Dapat diba pag may krimen na ginawa kapag nabuking, dapat sa hiya lalo na kung yung gumagawa ay nasa gobyerno dapat tumigil na kami, aba, nagpatuloy pa rin sila. At ito nililinis yung kalat nila nung kanilang mga papeles.

Q: Dapat linawan yan senator kasi yung asukal, kinakabahan ako wala ng lasa sa akin baka nasintomas ng COVID.

SRH: Dapat yung matamis, lumabnaw, naging mapait pa.

Q: Sa kwenta niyo, magkano yung nawala sa gobyerno?

SRH: Bilyon-bilyon by this time. Ikkwenta ko ulit ngayon sasabihin ko sa paguusap natin. Pero malaki dapat una ang bond na pinut up nila kung maayos ang importasyon iyan, tapos dapat bababa ang presyo ng asukal hanggang sa P65/ kilo kung maayos ang importasyon na yan, pero dahil "maling importasyon" dahil smuggling pala aba ibigay nila ng libre kasi sa Thailand P25/ kilo ang asukal nila eh ito "ill-gotten sugar" bakit ibebenta ibibigay lang sa DSWD dapat ibigay sa ating mamimili na hirap na hirap makabili ng sapat at abot kayang presyong asukal.

Q: Habulin natin si Sugar Daddy Panganiban.

SRH: Dapat talaga sila habulin dahil sinasabi natin yung isda hinuhuli sa kanyang bibig, si USec Panganiban mismo nagsabi, ito yung smoking gun na isa, February 27 may memo si USec Panganiban, may itinuturing silang yung daw, asukal ng All Asian Countertrade na andun na sa Port of Batangas suppler which has arrived. Samantalang sinunod nila yung tamang proseso dapat March 1 pa lang darating yan. Dumating siya two days before at alam ni USec Panganiban dumating siya ng masyadong maaga.

Ito na po P7.2 billion dapat ang bond, P8-14 billion ang kikitain ng tatlo in super profits. At sa huli madidikta pa nila sa merkado, masyado naman silang maswerte, ano?