Transcription: Interview with Sen. Loren Legarda after briefing
of DENR re Geohazard Maps

Sen. Legarda: Kailangan ng mas, maigting na impormasyon para sa geohazard maps para sa lahat ng mga municipality, bayan-bayan sa ating bansa ay makaintindi at ipatupad ang ating geohazard. Kung purple man, pula, o dilaw, o berde sa lugar na nakatira. Maliwanag na hindi siguro nakukuha o naiintindihan o pinapatupad ang mga geohazard maps at kailangan natin pagtrabahuhin ito para makasagip ng mga buhay. Yung mahigit na isang libong namatay at nawawala ngayon ay maari sanang naiwasan kung ating sinusundan ang geohazard maps na ito. Kaya, hindi tayo naninisi, importante lang iparating sa ating mga lokal na komunidad at pamahalaan ang mga geohazard map na ito. Kaya mamamahagi tayo ng 1,600 na CD, na poster, na tarpaulin ng geohazard para nakakabit na diyan sa munisipyo, para malaman ng mga tao: Ako ba ay nakatira sa landslide area, ako ba ay nakatira sa babahain? Dahil ang mga early warning naman ay nandiyan seven days bago dumating ang bagyo. At siguro pag ganiyan, mas maiiwasan natin ang kawalan ng kabuhayan, at kamatayan.

(Ma'am, 2014 pa daw matatapos?)

Sen. Legarda: No, gawa na ang geohazard maps mula noong 2007, yung 1 is to 50,000. Pero yung mas close up, 380 out of the 1,600 munipalities, pero end of 2014, yung 1 is to 10,000 matatapos, yung buong 1,600. Yung ipapamahagi natin ay yung 1 is to 50,000. Medyo hindi kasing close up, pero nandoon na rin yung mga kulay ng hazard areas.

(Gagamitin ba yung mga social network, yung Facebook...?)

Sen. Legarda: Lahat. Iuupload ko lahat ng geohazard maps sa aking website. Pero kailangan i-check ko sa server ko kung kaya, no? So maliban sa paggamit ng internet, hindi naman lahat ng municipality naabot ng internet o lahat ng panahon ay may kuryente, kaya gagawa tayo ng tarpaulin sa bawat municipality. At hindi sapat iyon, ang ating regional MGB, Mines and Geosciences Bureau at ang provincial PEMRO, environment officer, at ang ating municipal CENRO, community environment officer, at DRR Officer, disaster risk reduction officer, at ang lokal na komunidad, at LGU ay magpupulong-pulong. Sabi ko, gumawa kayo ng 80 sorties. Ano yun? 80 provinces, magpupulong-pulong yung MGB, environment officer, DRR Officer, mayor, at planning officer para ipaliwanag iyon at maintindihan. Ngayon, ilikas ang tao bago dumating ang bagyo. Kung kailangang permanenteng ilikas, permanenteng ilikas.

(Amenable sa sila dun sa recommendation niyo to use local dialects din para maintindihan ng mga local residents?)

Sen. Legarda: Oh, yes, in the meantime, yung ready ay Ingles, pero maliwanag naman yung kulay. Pero later on, pwedeng i-translate yan sa dialects. Yes, oo.

(Ma'am, do you think hindi sapat lang yung geohazard maps, yung mga relocation sites, you'd also have to check that. Kasi yung mga taong pumunta sa relocation sites or evacuation centers, iyun yung bumigay eh.)

Sen. Legarda: Dahil nga yung barangay center sa Brgy Andap kung saan inilikas ang tao ay isa palang nasa purple area. Ito pala ay nasa geohzard area, na hindi nila alam. Hindi naman ililikas ng barangay captain o ng mayor ang mga tao na alam niyang mamamatay ang mga tao. Pero maliwanag, nakita natin, Brgy Andap ay violet o purple na area, na hazardous area, na hindi alam ng mga tao.

(So obviously Ma'am, yung napinsala sa Pablo, ay yung mga geohazard areas?)

Sen. Legarda: Oo, naka-purple eh. Yung local officials, hindi nila alam. Hindi nakukuha yung sulat ng geohazard maps, maaring hindi naipapaliwanag, maaring hindi napapatupad. Kailangan lang talaga ng maigting na talagang DRR drill, workshop, drill, kulit. Ako ang magiging DRR kulit ng Pilipinas.

(Kailangan pa may mga mamatay para marealize na...)

Sen. Legarda: Hmm, wag na tayong manisi. There is much more to be done, and there are solutions to the problem.

(Ma'am, should you expect lagi for the worst now that the UN said that climate change is the new normal, worse floods, worse..)

Sen. Legarda: Di lang ngayon sinasabi yan eh. Five years ko na nga sinasabi yan.

(Ma'am, recently nanggaling kayo sa Cagayan de Oro for your DRR. Anong nangyari, bakit hindi pa rin prepared?)

Sen. Legarda: Ah, yung Cagayan de Oro summit natin na workshop. Dahil nga... Mas handa ngayon ang Cagayan de Oro, matapos ang Sendong, narinig niyo ang sinabi ng secretary nga, zero casualty ngayon ang Cagayan de Oro maski malakas pa rin ang pagtama ng bagyong Sendong. Natuto na ng leksyon ang Cagayan de Oro dahil sa Sendong. Ngayon sigurado ako ang ComVal at Davao Oriental matututo ng leksyon. Pero hindi pa rin sapat na matuto lang ng leksyon, tulungan natin by giving them the tools - yung geohzard, yung pagbibigay nun, pangalawa ang pagpapaliwanag nun, pangatlo, ang pagtuturo kung saan ang safe na relocation area at karapat-dapat na relocation area. Hindi madali, pero palaging may pamamaraan yan. (inaudible) Ganito, dapat, ito, 'mahuhulog ang bundok sa iyo,' ito, 'malulunod ka.' Ito... Tayo na ang gagawa niyan. Ito, 'matatabunan ng lupa,' 'magugunaw ang bundok,' ito, 'mababaha ka,' ito, 'tataas ang tubig, malulunod ka.' Diba ganun eh. Ganung factor. Kaya nga eh.

(Yung sa ipamimigay niyo po, isisimplify niyo yun?)

Sen. Legarda: Yung 1,600 na ipamimigay natin, ay itong 1 is to 50,000. Ito ang available ngayon, itong malaking ipinakita ko. Yung 1 is to 10,000 ay mas close up, pero yun ay nasa ingles pa, pero may mga kulay na sinasabi natin. Malaking tulong na rin yun. Ang ating ipagagawa sa kanila, simpleng Pilipino at may iba't ibang dialects.

(Yun po yung ongoing?)

Sen. Legarda: Hindi, ang ginagawa nilang ongoing, sa litrato, 1 is to 10,000 ibig sabihin mas close up. Kung kayo niyan, 1 is to 10,000, yung sa kanya mas close up ang ilong.

(Ito po bang pagbibigyan ay regional o pwedeng ibaba sa barangay level?)

Sen. Legarda: Hindi lang regional, kailangan provincial, city, municipal, barangay.