DWIZ Sapol interview ni Sen. Win Gatchalian kasama si Jarius at Marissa Bondoc ukol sa localized face-to-face learning, ALS, feeding at healthcare programs

Q: Ang sinasabi niyo it may be time to return to face-to-face classes?

SEN WIN: Tinignan ko kasi yung mga studies, itong question kung pwede natin papasukin na ang mga estudyante, this is a scientific question and tinignan natin yung mga lumalabas sa researches, yung mga pananaliksik at isa sa pinakamasusing pananaliksik na ginawa po ay itong galing sa CDC, Center for Disease Control and Prevention sa US na ang sabi doon, dahil sabi nga itong virus na ito ay isang taon na, pinagaralan nila ng mabuti. Nakita nila yung eskwelahan hindi ito sanhi ng pagkalat ng virus. Nakita nila na ang bata, nahahawaan pa sa labas ng classroom, sa labas ng eskwelahan dahil nga yung bata nae-expose sa mga, for example sa mga bisita, sa mga pumupunta sa bahay nila o yung sa mga kalaro nila sa labas. Kaya nakita nila mas mainam pang pumasok ang mga bata dahil doon sa classroom, alam nila yung ginagawa ng bata, mayroon health protocols at bantay sarado yung bata. Kaya nakita dito sa study na ito na mas mainam pang pumapasok ang bata kaysa nasa sa labas kung gusto natin pigilin yung pagkalat at hawaan. Ito ay dapat pagaralan ng mabuti ng DepEd at IATF dahil ito yung isa sa kauna-unahang scientific study na ginawa ng CDC.

Q: North Carolina ba ito?

SEN WIN: Marami silang states na pinuntahan at pinagaralan dahil nga ganyan din ang nagiging usapin sa Amerika at sa ibang mga states, bukas, sarado, bukas, sarado yung eskwelahan kaya pinagaralan nila mabuti, gumawa sila ng pananaliksik at sa nakita ko today, nagbago na yung mga patakaran ng IATF, nagbukas na ng maraming negosyo, tulad ng sinehan at iba pang mga negsoyo, mga libraries, museums, amusements center, theme parks, sigurado naman kung theme parks ang inaakit natin diyan mga bata eh. Tingin ko, dahil nga kontrolado na at meron na tayong karanasan sa pagiwas sa hawaan ng virus, dapat pagaralan na ng mabuti ang pagdahan-dahan na pagbubukas ng ating mga eskwelahan, umpisahan na natin doon sa 400 plus na LGU's na zero Covid. Meron tayong 400 out of the 1,500 LGU's na zero Covid at yung iba doon sa 400 kahit minsan hindi sila nagka-Covid dahil malalayo, nasa isla, ang tawag sa mga areas na ito ay 'low-risk,' pwede nang buksan dahan-dahan yung kanilang mga eskwelahan.

Q: Mag-install lang ng mga precautions?

SEN WIN: Pwede naman gumawa ng sistema na siguro two times a week muna para 50 percent muna ang capacity at dahan-dahan pagaaralan, dapat tayo mag-experiment pagdating dito dahil hindi natin nagawa ito sa buong kasaysayan kaya dapat muna mag-experiment at gawing dahan-dahan. For example, 50 percent muna, so ibig-sabihin twice a week muna yung pasok ng bata at dapat tignan natin kung ano nang kalalabasan. In fact kahapon nakita ko rin sa news reports na ang simbahan pinapayagan na ng 50 percent from 30 percent capacity. So ibig sabihin, ito ay senyales na nagiging marunong na tayo, tumataas na yung ating kapasidad natin dito sa virus.

Q: May mga partial face-to-face classes na rin related to health, medicine, nursing, physical therapy, yung mga med-tech papayagan na rin pero that's only because para makatulong yung mga interns, yung mga clerkship na makatulong na rin sa anti-Covid and other medical requirements ng pasyente.

SEN WIN: Tama, ang edukasyon malaking impact sa ating bansa. Isang taon lang tayo umurong pero yung impact sa ating bansa ay malaki at kaya dapat itrato natin ang edukasyon na parang frontline services, or essential services dahil napakahalaga nito sa kinabukasan ng ating kabataan at ng bansa dahil sila yung papasok sa workforce natin kaya importante na gumawa tayo ng paraan na masigurado yung kanilang pagaaral ay maayos at natututo sila.

Q: Ang online learning daw hindi talaga epektibo lalo na sa mga bata, iba daw talaga ang teacher supervision at pag may eye contact?

SEN WIN: Hindi tayo preparado sa online learning at hindi rin lahat merong online gadgets. Sa public school system natin less than 70 percent ay meron online gadgets at online connectivity. Yung natitirang 30 percent, putol-putol pa yung iba doon talagang hindi tuloy-tuloy yung koneksyon sa internet so talagang hindi tayo handa at hindi kaya ng ating imprastraktura at dahil diyan, ang bata ay hindi matututo. Mahirap, mahirap hindi lang mahirap para sa mga bata kung hindi para din sa ating mga guro na pilit rin na nagtuturo remotely. Imagine, distance yung pagtuturo nila at napakahirap para sa guro, sa pagitan ng guro at ng ating mga estudyante.

Q: May special training pa yan para sa pagtuturo ng online?

SEN WIN: Online learning at online teaching ay iba talagang sistema yan. Dito ho sa Valenzuela, yung ginagamit namin para sa aming college at senior high school ay yung software na ang tawag ay Canvass at nakipag meeting po ako dito sa Canvass, ito ay is sa pinaka advance, probably most advanced na Learning Management System, LMS ang tawag nila at itong LMS ay lahat online, pwede ka magturo online pero ang sistema niya, hindi lang yung pag-download ng syllabus kung hindi meron din siyang online exam, online lectures, online groupwork, lahat online at mina-manage ng application na ito yung pagtuturo ng iba't-ibang subjects online din at tina-track down ka. So hindi lang ito yung simpleng i-download mo yung PDF dito, online na yun, talagang ibang sistema siya, parang yung pagtuturo mo sa classroom inilipat mo sa online at meron din management itong paggagamit ng online na pagtuturo.

Q: Iba nga daw pag yung teacher nakikita yung mata ng bata, nakikita niya kung naintidihan niya o hindi.

SEN WIN: Marami din mga soft skills na hindi matuturo online for example yung socialization, group working, interaction, ito ay importante sa bata, ito yung mga soft skills na talagang hindi nila makukuha sa online dahil for example, group work, ito tinuturuan ka mag team work pero importante rin na physically nagkikita-kita kayo, nagi-interact kayo, yang small group work may skills na nakukuha doon na hindi magagawa online dahil pag online mahirap dahil hindi ganun ka-interactive.

Q: Even before this pandemic, yung paghuhugas ng kamay, matagal na naman tinuturo yun sa mga bata?

SEN WIN: Yung proper hygiene, yun yung basic na tinuturo sa bata so tingin ko sa nakikita natin, sa obserbasyon para sa akin ang bansa ho natin ay natututo din paano labanan itong virus. Ako masasabi ko na ang ating mga kababayan ay sumusunod at nagko-cooperate at alam nila kung ano ang mabuti sa kanila at dahil dito, nakita natin yung statistika na yung cases natin hindi tumataas, below 2,000, below 1,000 na nga in some days, indication ito na meron tayong tinatawag na 'whole of country cooperation' para labanan itong virus. Merong pailan-ilan na pasaway pero on a bigger scale, nako-control nating itong virus.

Q: Ang nagiging isitlo ng IATF, pinapaubaya sa Presidente ang final decision, hindi pa pwedeng sabihin nila na gawin na lang natin Mr. President, regionalized natin, localize yung decision-making kasi kapag pinagawa mo sa Presidente lahat syempre ang magiging decision niya pangkalahatan?

SEN WIN: Magadang suggestion yan, tama ka, you are absolutely correct, hindi naman ho kasi lahat ng lugar pare-pareho. Tulad ng sinabi ko kanina may 408 na LGU's na zero Covid, kapag pumunta kayo, dahil nga remote sila, yung iba nasa bundok, yung iba nasa isla, talagang limitado yung interactions nila sa mainland, sa syudad. Kung tatanungin natin yung alkalde doon talagang sasabihin nila pwede nang magbukas ng eskwelahan. Marami ho akong nakakausap na mga mayors na gusto na nila magbukas ng eskwelahan dahil nakikita nga nila na hirap yung mga magulang, lalo na yung sa mga rural areas natin na marami sa ating mga magulang ni elementarya hindi nakapagtapos kaya nahihirapan silang turuan ang kanilang mga anak mismo.

Q: Is there a chance to catch up?

SEN WIN: Maganda yung suggestion mo na dapat mapakinggan din yung mga lokal na opisyales, whether regional or provincial or even municipal level kung ano po yung maganda para sa kanila at sila naman magsasabi kung handa eh, sasabihin naman nila 'o handa naman kami kaya namin magbigay alcohol, magbigay ng PPE, mag testing every week.' Sila talaga makakapagsabi kung handa na sila.

Q: Mas madali nga yun keysa nag-iimprenta sila ng modules every week.

SEN WIN: Oo mahirap talaga yung modules kasi aside from the textbook itong self-learning modules ang ginamit din at ang itong self-learing modules, kung matatandaan natin, dinevelop ito ng four months for 23 million students kaya marami tayong nakikitang mga errors, marami tayong nakikitang mga hindi tama dahil nga first time natin gumawa ng modules at minadali rin natin yung paggawa nito dahil iba pa yung paggawa at pag-iimprenta. Yung pag-imprenta medyo nagkaroon din tayo ng malaking logistical challenges doon.

Q: Senator Win what are your thoughts on Alternative Learning System? Kasi kinompare ng DepEd yung 2019 and 2020, bumagsak din ang enrollment ng ALS naging 55.24 percent lang siya?

SEN WIN: Itong ALS ay for a bit of good news, naging batas na, nag-file tayo ng isang bill, ito yung to institutionalize ALS at ito ay ganap na batas na po at kagandahan dito dahil ganap na batas na siya, may sarili na siyang opisina, may sarili na siyang staff complement at higit sa lahat may sarili na siyang budget. Napakaimportante ng ALS sa ating sistema dahil unang-una almost 23 million na kababyan natin ay illiterate. Marami po kasing hindi nakatapos ng high school, ng elementarya at dahil hindi sila nakatapos, hirap ho sila magbasa, hirap sila maintindihan yung kanilang binabasa. Ang trabaho ngayon ng ALS ay hanapin itong mga taong ito, hindi lang ito limitado sa school-aged children kungdi kasama na rin po ang mga adults at bigyan sila ng pagkakataon na makapag-aral ulit, makuha yung kanilang equivalency certification at kapag sila ay pumasa, pwede na sila mag kolehiyo. Maganda ang programa na ito at ang tawag ko nga dito ay 'giving second chances to our countrymen,' lalo na ho yung mga napatigil sa pag-aaral.

Q: Mabuti na-institutionalize na ito kasi most of the teachers take time out from their regular workday classes para magturo... edi syempre kinakain yung oras nila na kailangan na may errands sila sa bahay kaya nakikita mo parang hindi sila ganun kasigasig... meron kaming helper in ALS, magrereport sana, hindi daw dumating si Sir o si Ma'am dahil may inasikaso, paano na yung mga bata?

SEN WIN: Noong tumama sa atin yung pandemya, napakalaking destruction yung nangyari sa ALS dahil marami sa ating mga ALS, ang tawag ho natin sa ALS non-formal, hindi siya nasa classroom setting yung pagtuturo, pwedeng nasa barangay hall, nasa community, marami akong nakausap na church-based na mga ALS providers at nagtuturo ho sila sa kanilang simbahan, nagtuturo sa kanilang school at noong tumama yung pandemya, marami sa mga lugar na ito ay sinara at na-displace yung pagtuturo. In fact, yung experience niyo tungkol sa inyong kasambahay, marami akong nakuhang ganun dahil yung amo mismo, hindi pinalabas rin yung kanilang kasambahay kasi nga natatakot, kaya malaking destruction yung nangyari pero starting this year, naibalik na ho yung flow ng ALS at pwede nang magturo ulit pero hindi yung face-to-face system din, magbibigay din sila ng modules at sa bahay ho sila mag-aaral at depende sa teacher, pwedeng magkita yung teacher one-on-one o pwede ho sila mag communicate through phone call or text.

Q: Sir, balikan ko lang yung 408 LGU's na sinsabi niyo na hindi naman sila tinamaan ng Covid dahil nga isolated nga sila, marami ho sa kanila kapag pumasok sa school, yung mga pinaka maralita na mga bata doon napapakain, may feeding program, ano po nangyari doon nawalan ng feeding program kapag school day?

SEN WIN: Magandang tanong yan, in fact doon sa CDC, ganyan din ang sinabi, hindi lang ang school ang lugar ng pag-aaral kung hindi maraming pong mga ancillary services, programs na ibinibigay sa bata tulad ng health and nutrition. Dito sa atin ganun na ganun, malaki ang nutrition program natin na binibigay sa mga bata. Ang LGU ang nag improvise, katulad sa amin dito a Valenzuela ang ginawa namin yung pondo pinagbili namin ng mga gulay, ng mga ingredients at binigay namin sa mga magulang at sila ang magluluto. Of course quality and the assurance na makukuha ng bata is another thing, honesty system ho ito kaya ho namin sinentralize noong una sa aming syudad ay para yung ingredients at yung nutrisyon ma-monitor ho namin. For example, kung kakainin nila tokwa, alam namin nilalagay nila doon tokwa, para may protein, pero ngayon honesty system, mahirap dahil mahirap ma-assure na talagang nabibigay yung tamang nutrisyon at kung napapakain ba yung bata.

Q: At syempre makiki-share na yung hindi bata...

SEN WIN: Yun na nga, actually yun po tama ho kayo, doon sa CDC na study lumabas doon marami sa mga bata napagiiwanan pagdating sa nutrition, pagdating sa health dahil sa mga eskwelahan ng US may health programs rin sila, naiwanan yung mga bata dahil hindi sila nakakapasok kaya importante na buksan nila yung eskwelahan dahil doon din nila makukuha itong mga ibang programa.

Q: Oo pati yung dental care atsaka healthcare nila sa eskwelahan nila naaasikaso eh.

SEN WIN: For example yung deworming, malaking programa yan ng DepEd at ginagawa sa ating mga eskwelahan yung deworming dahil marami sa ating mga bata may malnutrition, bakit pinapakain natin itong bata pero hindi tumataba, hindi bumibigat yun pala maraming bulate na. So ang deworming program ng DepEd malaki ho, matagal na itong programa na ito at napakahalagang programa pero dahil hindi nga sila nakakapasok, hindi ho sila nabibigyan ng deworming services.

Q: Sir, nakakausap niyo ba ang IATF direkta at DepEd? Pwede niyo bang pag-aralan na ito once and for all, na napakalaking nawawala sa ating kabataan, hindi lang pag-aaral kung hindi ang nutritional at healthcare nila na sa eskwelahan ginagawa?

SEN WIN: Tuloy-tuloy yung aming pakikipagugnayan sa kanila, tuloy-tuloy yung aming pagbibigay ng payo, ng advice tungkol dito sa pagbubukas ng eskwelahan. Ako naman po ay sensitibo po ako sa kanilang mga desisyon dahil alam ko ang tinitignan nila ang pangkalahatan at mas malawak at alam ko naman na kumukunsulta din sila sa mga eksperto lalo na sa medical kaya nirerespeto rin naman natin yung desisyon nila tungkol ho sa pagbubukas ng eskwelahan. Ang aking pananaw naman dito, moving target yung pagbubukas ng eskwelahan at tignan natin yung conditions at ang sikapin natin dito yung pagbubukas at maghanap tayo ng solusyon per area kaya nga tinatawag ko ho yung localized eh. Tama kayo, hindi rin pwedeng pangkalahatan dahil yung sitwasyon dito sa Metro Manila hindi pareho ang sitwasyon katulad nang sa mga isla natin.

Q: ...Noong napatay yung isang ROTC student, yung Presidente ipinatigil ang ROTC sa buong bansa, kapag presidente kasi ang pinag-desisyon mo pangkalahatan kaagad eh kaya apektado talaga ang buong bansa.

SEN WIN: Actually mali nga ho yung pag-abolish ng ROTC dahil sa ganitong sitwasyon na all hands on deck, importante din yung mga skills na nakukuha ng mga ROTC but that's water under the bridge at alam mo dito sa bansa natin kapag tinanggal o binigay ang isang bagay napakahirap na i-reverse, kaya nagiging political issue but nevertheless it's important na tignan natin yung local situation dahil hindi pantay-pantay yung sitwasyon ng iba't-ibang lokal.