Transcript of interview of Senate President Vicente C. Sotto III with Ms. Cely Bueno of DWIZ

On whether the Senate will conduct an inquiry into the mis-encounter between the PDEA and the PNP in Commonwealth, Quezon City.

Q: Nabanggit ninyo na kayo ang nagsabi kay Sen. Bato Dela Rosa na mag conduct ng inquiry tungkol doon sa nangyaring engkwentro doon sa pagitan ng PDEA at PNP sa Commonwealth Quezon City. Pero ngayon may sinasabi si presidential spokesperson Harry Roque na baka hilingin ng Pangulo na ipagpaliban na muna itong mga imbestigasyon ng Senado at Kamara ng sa gayon daw ay una munang umusad ang inquiry ng NBI.

SP Sotto: Okay. Hindi naman directly investigation yung sa amin. Ang sinasabi ko, nagusap kami ni Sen. Dela Rosa, pinatawagan ko siya the day after na nangyari ang gulo. Sabi ko, to yung inaaddress nung bill ko, Senate Bill No. (SBN) 3 which is the creation of a Presidential Drug Enforcement Authority na lilinawin kung ano talaga ang trabaho ng PDEA, na originally intention nung pinasa ko yung Republic Act 9165. Sa akin galing yung PDEA eh. Yan ay natutunan ko pagkatapos ng pagtataon ko sa Quezon City as chairman of the Quezon City Anti-Drug Abuse Council, na yan ang sistemang pinaka effective. We were able to bring down the drugs problem in Quezon City during that time from 54 percent down to 9 percent. That was from 1988 to 1992. So, ginawa kong batas yung sa RA 9165 yung PDEA. Ang problema, throughout the years, nag metamorphosize siya na iba ang dating sa kanila. Ginawa nila, pati nung mga leaders nung araw, ginawang sariling police force yung PDEA eh hindi nga ganoon yun, ang intention noon, supervisory ang PDEA over all anti-narcotics units in the entire country. Supervisory dapat, so hindi dapat mangyari yung nangyari nung isang araw kung sinusunod yung intention. Alam kong hindi ganoon ang mangyayari a few years back, kaya ako nagfile ng bill, SBN 3 nga, which creates the Presidential Drug Enforcement Authority. So, in other words, yung enforcement which is under the PNP and all the other anti-narcotics units, and then prosecution, which is supposed to be ngayon hinahandle ng DOJ, na hindi successful. Pagkatapos ang susunod na bureau, yung prevention na dapat ginagawa ng Department of Education na hindi nagagawa ng kumpleto, hindi nagiging priority, at yung rehabilitation na dapat tinatrabaho ng DOH na hindi naman ginagawa din. Hindi naasikaso as priority although meron silang ginagawa tungkol doon. Itong Presidential Drug Enforcement Authority, magbubuo na yan under the Office of the President. Yan ang ihihearing sa Tuesday, anong imbestigasyon ang pinagsasabi nila?

Q: So hindi na ang focus ay sa nangyaring mis-encounter, kundi yung bill na sinusulong ninyo na naghahangad na lumikha nitong Presidential Drug Enforcement Authority?

SP Sotto: Correct, yun ang sinabi ko kay Sen. Dela Rosa. Sab ko, General, Ronald, ang pinakamaganda ika ko, tumawag ka na ng hearing, itawag mo na ng hearing yung bill ko, para maeksplika natin sa PDEA at saka sa PNP na yung pag gamit nila ng PDEA, hindi nauukol sa gusto natin, doon sa gumawa ng batas. So, itong hearing na ito will be able to explain to them really, the intention of the authority. Yun ang pinaguusapan namin. Siguro, tingin nung iba, parang imbestigasyon tungkol doon sa nangyari. Konektado, sapagkat kaya hindi mangyayari yan kung sinunod nila yung bill ko. Bakit naman pipigilan nila yung hearing sa Senado eh tungkol sa batas yung paguusapan namin, hindi naman imbestigasyon sa nangyari?

Q: Kasi ang naging impression, talagang yung hearing na yun ay nakatutok doon sa mis-encounter so ika-clarify po natin, ang focus ng hearing ay tungkol doon sa bill ninyo na ito ay makatutulong para maiwasang mangyari ang mga ganitong mis-encounter.

SP Sotto: Correct, yun ang inaaddress nung bill na yun. Eh yung maling akala, marami nang nadisgrasya talaga diyan.

Q: Walang dahilan para ipagpaliban, kasi yun ang sinabi ngayon ni Sec. Roque na mananawagan na ipagpaliban para daw makausad daw muna yung imbestigasyon ng NBI.

SP Sotto: Siguro yung sa House ang dapat nilang sabihan kasi may investigation daw ang House tungkol doon sa insidente. Sa amin, madaling iwasan yun, pwede naman iwasan ni Bato kaagad yun, pwedeng pagusapan namin sa Lunes sa kanya, o, pagusapan lang natin, yung bill. Hindi natin kailangan alamin ano ang nangyari doon, sino ang nagkamali doon. Ako, alam ko na kaagad. Hindi ginawa yung intention ng creation ng PDEA nung 2002 hanggang ngayon. Iba-iba depende kung sino ang naupo, ginagawang police force, hindi naman ganoon yung intention noon.

Q: So, kung ganoon ang mangyayari na ginawang police force, paulit-ulit na posibleng mangyari ang ganitong mis-encounter.

SP Sotto: Sigurado, kasi hindi all the time nagco-coordinate sila, at saka yung mga kung minsan, involved on both sides, involved sa let's say konektado doon sa drug group, or kung sino man yan, it's either side, so mag (unclear) eh.

Q: Kumporme kayo na mas mabuting NBI lang ang tumutok sa inquiry to make sure na ito ay magiging impartial?

SP Sotto: Tama, maganda yun. Tama NBI lang dapat talaga ang mag imbestiga doon sa pangyayari. Tutal, Department of Justice ang magpa-file ng kaso doon sa mga nainvolve diyan. Tama yun, ako, hindi ako interesado kung ano ang nangyari doon. We can always think of your own conjecture kung ano man yung pangyayari doon. Hindi importante yun, ang importante, hindi dapat nangyayari yun kung sinusunod yung intention ng RA 9165.

Q: Pero nakalulungkot kung sakali, kasi may sinasabi yung iba na baka naset-up or napaglaruan yung ating otoridad ng mga taong involved sa droga.

SP Sotto: Kaya nga. Kung totoo yun, hindi natin masiguro pero kung totoo yun, SBN 3 addresses that particular issue.

Q: So, necessity na maapprove at maging ganap na batas yung naturang Senate bill ninyo.

SP Sotto: Oo. Yun nga ang isa sa pinagusapan namin ni Sen. Dela Rosa kaya sabi nga niya, oo nga. Even si Sen. Pimentel, in a text message, sabi nga niya ang problema hindi naintindihan ng mga taga PDEA at saka nung ibang taga PNP yung bill. Ang akala nila, iaabolish sila. Ia-upgrade nga sila, hindi ba? Kasi, tingnan mo yung ano, perfect example, yung USDEA, meron dito sa Pilipinas, baka hindi alam ng karamihan sa atin. Ilan sila dito sa buong Pilipinas? Dalawa. Dalawa lang sila, pero, nakakapag-coordinate sila, kahit paano ay nakukuha nila yung dapat nilang trabahuhin, konektado sa lahat ng anti-narcotics unit sa buong Pilipinas. Ganoon ang sistema ng DEA sa America. The only time na ang Drug Enforcement Agency ay gumagawa ng elite force para mag operate sa isang area, is if the area is compromised. Kung compromised yung PNP don sa area, that is the only time na ang elite force ay gagamitin, pero supervisory sila. Ayan yun.

Q: So, it is about time nga dahil kung magpapatuloy ito, talagang hindi magiging ganoon ka-effective yung ating war on drugs kung may mali sa set-up or structure ng PDEA?

SP Sotto: Correct. Actually, hindi yung structure ang mali kung tutuusin, minis-interpret ng marami. Kaya itong SBN 3, finally describes it and finally comes up with a structure na malinaw kung ano talaga. At saka tingnan mo, ano yung nangyayari na yan? Problema ng enforcement. Mula nung 2016 hanggang ngayon, puro enforcement. Puro enforcement ang highlight natin. Ilan ang success rate ng prosecution? Nung panahon ng (unclear) administrasyon, 87 percent dismissed. Ngayon, hindi mo alam pero ang tingin ko, baka 70 percent dismissed. Bakit puro enforcement ang inaasikaso nila? Ngayon, meron ding, aside from prosecution, ang importanteng mahalagang inaasikaso natin, yung prevention. Ibig sabihin yung mga 13 years old, 12 years old, bago tumungtong ng teenager or tumungtong ng high-school, dapat may preventive measures tayo, may drug abuse resistance education program tayo na hindi na nila dapat i-intensiyonin pa or aambisyunin pang gumamit ng mga droga sapagkat alam na nilang masama yan. Kaya dapat grade five, six, seven, yung prevention program ng gobyerno, madiin. Yung mga addict na, kaya naman kailangan matindi rin ang highlight ng rehabilitation program. O ngayon, ang rehabilitation, baka akala nung iba, pag pinasok sa rehab center, (unclear), hindi na. Tingnan mo, ang (unclear) ipapasok, after six months, pag labas, after one or two months, balik, addict ulit. Bakit kamo? Eh kasi yung rehabilitation program natin, yung karamihan n g ginagawa, hindi bagay doon sa tao na nire-rehab. Maraming tamang sistema, dapat yan, pino-profile yung mga drug dependents. Meron diyang therapeutic community, merong system na faith-based, merong multi-disciplinary, merong 12-Steps Minnesota Model, meron din nung eclectic na hindi masyadong nirerekomenda ngayon, pero, kung yung tao hindi bagay ang faith-based, ilalagay mo siya doon sa therapeutic community. Pag hindi siya bagay sa therapeutic community, ilagay mo sa multi-disciplinary o kaya sa 12-Steps Minnesota Model. Ginagawa ba ng gobyerno ngayon yan? Hindi, di ba? Correct. Bakit ba puro enforcement? Puro problema ng PDEA at PNP ang nangyayari. Kung ako sa kanila, huwag na nilang (unclear) yung SBN 3. Huwag na silang mag-akala na mawawalan sila ng trabaho, nakakabuwisit na tapos ganyan ang mangyayari sa kanila, ano, sila-sila, nagpapatayan, di ba?

Q: Ihahabol ko lang po. Una, doon sa Visiting Forces Agreement, nung una, decided si Presidente na ipa-terminate na ito, pero ngayon mukhang hindi na makapag decide si Presidente on his own at hinihingi na nga niya ang opinion ng publiko. Kung kayo ang tatanungin ng Pangulo, ano ang inyong stand?

SP Sotto: Kailangang panatiliin yan, hindi pwedeng i-abrogate talaga. Siguro nagkaroon lang ng tangka ang Pangulo, alam naman niya na meron pang 90 days ba yun or 130 days na notice bago ito mai-finalize, siguro pinag-aralan niyang mabuti. Ako, ang tingin ko, hindi dapat in the first place. Sapagkat hindi nga natin kayang bantayan ang mga paligid natin eh. Kailangan natin ng kakampi. Dapat meron tayong Visiting Forces Agreement with Japan, kausap ko yung Japanese ambassador, they are very willing. Kailangan ipatuloy natin yung Visiting Forces Agreement with the United States. Kasi yun talagang mga benepisyo nito ay napaka-bigat kesa doon sa mga bintang ng iba na eh kasi magkakaroon ng bases dito ang mga Amerikano, magkakaroon ng mga red light districts sa mga ganitong lugar, eh puro apprehension yun, pero kung tayo ba malusob sa West Philippine Sea, may ibibigay tayo? Eh di wala. Gusto nila mauna sila, matatapang sila, yata eh. Kami sa Macho Bloc maghahanap kami ng irereto.

Q: Ano po yung irereto ninyo?

SP Sotto: Irereto namin yung Amerika. Parang sa eskwelahan lang yan, nung maliit ako, eh di ba pagka nambubully sa akin high-school, elementary lang ako, hindi ko kaya, tatawagin ko yung kuya ko, eh di takbuhan sila.

Q: May resolution kayo, gust ninyong magbukas na ang eskwelahan? Mag face-to-face classes na?

SP Sotto: Oo, doon sa mga lugar na walang problema ang Covid-19, at made-declare ng kanilang local school boards na pwedeng mag face-to-face. Hindi yung kasalukuyang buong Pilipinas bawal ang face-to-face, huwag ganoon kasi. Alam mo yung mga, heto, diretsahan na ito, yung mga mayayaman na estudyante, mga anak ng mayayaman, walang problema sa distance learning, gusto pa nga ng mga magulang nila yun kasi kayang-kaya nila yun, meron silang mga internet connection, meron silang mga computer, eh yung sa mga public school natin? Umaasa doon sa fina-flush nila sa radio at sa, yung mga work plan nila, lalong (unclear) yung mga bata eh marami namang lugar na Covid-free. Eh di yung mga lugar na yun, basta dineklara ng local school board, dapat bukas na yun. Yun ang akin. Hindi ako follow doon sa sinasabi ng mga kasama kong iba sa Senado na magkaroon daw muna ng pilot or testing sa (unclear) area. It might be too late, pilot testing na area mong yun, siguradong magiging successful dahil ang pipiliin ninyo ay yung walang Covid, bakit ganoon, ang importante, lahatin mo na ng Covid-free na area.

Q: Kasi marami na ring lugar na Covid-free so pwede na sila.

SP Sotto: Tama, kawawa yung mga bata. Yung edukasyon ng mga kinabukasan natin ay (unclear), di ba? Baka bumangon si Rizal sa higaan niya.

Q: Magreklamo.

SP Sotto: Sinabi ko na sa inyo, nasa kabataan ang pag-asa ng bayan. Ayaw ninyong pag-aralin?