Win transcript DZMM Teleradyo Sakto Interview kasama sina Johnson Manabat, Jeff Canoy at Amy Perez kaugnay ng pilot testing ng face-to-face classes

Q: Sa pagharap ng DepEd officials sa pagdinig ng Senado, klaro po bang nailatag kung ano ang mangyayari kapag itinuloy na ang face-to-face classes ng mga mag-aaral?

SEN WIN: Ang sentiment ng Senado ay ipagpatuloy ang face-to-face classes sa isang punto pero gusto ho nating gawin ito nang mabagal o gradual at umpisahan ho natin ito sa isang pilot testing at nailatag naman ng DepEd ang kanilang plano o ang tinatawag nilang framework kung paano gagawin itong mga pilot testing. Ito ay gagawin sa mahigit na 1,000 na eskwelahan na nakalat sa buong bansa. So isa sa pinakamahalaga rito ay kung ang barangay mo ay naging zero COVID o walang COVID na nakita for the last 30 days, pwede kang maisama doon sa pilot testing na tinatawag natin.

Q: Doon ho sa mga areas na posibleng magkaroon na ng face-to-face classes, sino hong tutukoy po n'un kung papayagan na?

SEN WIN: Ang pinakamahalaga rito ay ang rekomendasyon po ng principal at superintendent. Pangalawa, dapat sumasang-ayon po ang magulang at bibigyan din po ng pahintulot ng local government units, si Mayor or si Governor at that point. Ang pinakamahalaga rito at gusto ko madiin ito sa ating mga tagapakinig ay walang pilitan ito. Kung ang ating mga magulang ay hindi komportable sa pagpapadala ng kanilang mga anak dito sa pilot testing ay hindi pipilitin.

Q: Nakonsulta ho ba halimbawa itong grupo ng mga magulang o kaya ng LGUs dito sa bagay na ito? Kasi kung halimbawa ako ay magulang at ipapadala ko ang aking anak sa eskwelahan, ay baka delikado ho sa panahong ito lalo't lumalabas na may bagong variant po ng COVID 19.

SEN WIN: Uulitin natin, uumpisahan natin ito sa pilot testing. At itong pilot testing ay gagawin lang sa 1,000 eskwelahan sa 60,000 eskwelahan sa Pilipinas. Kaya pipiliin lang po dito sa 1,000 ang zero COVID for the last 30 days. Pero ganunpaman, kung ang ating mga magulang ay hindi ho papayag na isama ang kanilang mga anak sa pilot testing, hindi ho sila pipilitin. Kaya ang pinakamahalaga rito ay tatlong bagay. Pag-sang-ayon po ng principal at superintendent sa DepEd; pag-sang-ayon po ng local government, kay Mayor at kay Governor; at pag-sang-ayon po ng magulang. So itong tatlong bagay po ay dapat pong makuha ang kanilang pag-sasang-ayon.

Q: Ano po ang mga probisyon sa panukala po para mabigyan ng kumpiyansa ang mga magulang? Ano po ang ilalagay sa mga paaralan kung sakaling matuloy itong pilot testing? May mga required bang mask? May mga acrylic bang ilalagay? Outdoor po ba? Ano po ba ang mga probisyon na isinusulong po?

SEN WIN: Depende sa lokasyon at sitwasyon ng eskwelahan. Ang mga division schools ay bibigyan sila ng flexibility para mag-implement sila ng health protocols. Pero dapat meron silang minimum standard. At itong minimum standard ay number 1, dapat po meron pong hugasan ng kamay, handwashing facility. Number 2, meron pong alcohol, PPE at mga thermometers. At number 3, meron pong close coordination with local government unit. Pinakamahalaga rito ang partisipasyon ng lokal na pamahalaan. Alam naman nating ang lokal na pamahalaan ay sila ang may pondo at kakayahan para suportahan ang ating mga eskwelahan. So ang ibig sabihin dito, for example si Mayor ay dapat alam niya ang nangyayari dito sa pilot testing at kung kakailanganin pong magdagdag ng pondo, magdagdag ng tao ay ang local government unit po ang susuporta. Pero higit sa lahat, meron po ditong mga patakaran o polisiya kung magkakaroon po talaga ng hawahan. For example, nagkaroon ng hawahan sa eskwehalan, meron pong mga procedures, meron pong step by step procedures na pwede nilang sundan. Ang ating mga magulang, guro at ang ating local government unit kung ano ang gagawin. Ano ho ba ang mga ito? Contact tracing, mag-isolation, at kung kakailanganin po, medical attention.

Q: Bilang magulang 'yun din po ang isa sa concern namin na huwag naman sana magkaroon ng kaso na merong maghahawahan. Siyempre ang mabigat po diyan medical assistance din po. 'Yun po ang tanong mula sa mga magulang, paano daw po 'yun?

SEN WIN: Kaya ho importante po dito ang tinatawag natin whole-of-community approach. Hindi lang si principal ang may responsibilidad, kundi shared responsibility ito ng ating komunidad. So andyan po ang barangay, andyan din po ang kapulisan, andyan din po ang local government unit. Importante rin po ang kapulisan. Like for example marami sa ating mga eskwelahan ay walking distance lang o 'yung iba naman po ay isang sakay. So importante rin na ang ating barangay o kapulisan ay namomonitor ang movement ng mga bata. At itong pilot testing hindi naman ito ibig sabihin na sabay-sabay silang papasok. Bibigyan din po ng maximum capacity ang eskwelahan. For example, papayagan lang po hanggang, depende sa sitwasyon, pero papayagan po let's say hanggang 20, dito po sa isang silid-aralan dahil kailangan po magsocial distancing. So 'yung nakikita ninyo ngayon sa video hindi na ho mangyayari 'yan kasi may social distancing so ibig sabihin meron pong laktaw bawat upuan para hindi po magsiksikan.

Q: Kailan ninyo plano ipagawa itong pilot testing? Ano po ang nakita ninyong problema kaya isinsulong po na magkaroon po ng face-to-face na mga pag-aaral sa paaralan?

SEN WIN: Napakagandang tanong 'yan. In fact, 'yan ang pinakaimportanteng tanong 'yung bakit nga mahalaga na bumalik tayo sa face-to-face classes. Unang-una, kahapon doon sa aming pagdinig, nag-imbita tayo ng mga eskperto. Ito ay mga pediatric psychiatrists, marami hong mga doktor ang pumunta rin. Lalo na mga eksperto sa pag-aaral ng mga bata at kapakanan ng mga bata. So ang lumalabas ho sa kanilang mga feedback, 'yung mental health napakalaki. Ibig sabihin ang bata hindi po pwedeng ikulong sa bahay nang napakahabang panahon. Kahit nag-aaral sila hindi pwedeng nasa bahay lang. Dahil kasama sa kanilang paglaki at ang tinatawag nating development 'yung paglalaro at interaction sa ibang bata. So importante na nakikipaghalubilo sila. Ito ang importante na mapakinggan ng ating mga tagapakinig. Hindi lang pag-aaral ang Mathematics, Science, 'yung ibang subject, hindi lang 'yun ang importante. Pinakaimportante sa bata lalo na 'yung maliliit na bata from Kindergarten all the way to Grade 4, pinakamahalaga sa kanila ang pakikihalubilo, pakikipaglaro sa kapwa bata dahil ito ay nadedevelop ang kanyang communication skills, ang kanyang confidence. Maraming bagay ito ang tinatawag nating socio-emotional skills at development. Ito po ang nade-develop sa kanya. Sabi nga ng isang eksperto si Dr. Carandang baka nga matalino siya pero hindi naman siya marunong makipag-usap at hindi siya marunong makipaghalubilo sa ibang bata. Importante rin 'yun. Gusto natin kumpleto ang development ng bata at ito ngayon ang nagiging kumbaga negative impact ng mahabang pagsara ng ating eskwelahan.

Q: May nabanggit din kayo sa pagdinig, hindi lang ang pag-aaral ang naapektuhan pati ang mga bata sa ilang mga bahay nga dito sa Pilipinas. Kumbaga nagkaroon din ng epekto kumbaga 'yung pang-aabuso, meron tayong pagtaas ng bilang. Tama po ba 'yung naging analysis din po sa epekto sa bata?

SEN WIN: 'Yung mga preliminary feedback na nakukuha namin at preliminary na mga research materials, mga pananaliksik po ng mga dalubhasa. Lumalabas na 'yung tinatawag nating teenage pregnancy o maagang pagbubuntis ay lumalaki. At ang kadahilanan dito dahil nga ang bata hindi pumapasok sa eskwelahan, doon lang sila sa komunidad nila nakikipagbarkada, nakikipag-usap at hindi naman ho namomonitor ng ating mga magulang ang bawat galaw po ng bata kaya ho dumarami ang tinatawag nating teenage pregnancy. At ang pang-aabuso, alam n'yo ang eskwelahan naman hindi lang po puntahan para mag-aral. Sa maraming bata, ang eskwelahan ay parang puntahan ito para mailabas ang mga hindi nila masabi na nangyayari sa loob ng kanilang tahanan. For example, merong mga pang-aabuso, merong hindi magandang nangyayari sa kanilang tahanan, ang kanilang bukod-tanging sumbungan ay ang kanilang guro. 'Yung kanilang mga principals doon sila nagsusumbong at naikukuwento nila. So marami pong mga aspeto, ito ang mga tinatawag nating social aspects na hindi ho natin nakikita sa loob ng bahay pero nakikita ho natin sa paaralan at yan po ang hindi ngayon nangyayari. Pangalawa, isa pa sa magandang tanong marami po sa mga bata sa eskwelahan po nakakain o nakakakuha ng nutritious food. 'Yung feeding program natin ay isinasagawa po sa loob ng eskwelahan. Marami po tayong mga eskwelahan magaganda ang kanilang feeding program pero po ngayon dahil nga walang pasok, hindi po nagkakaroon ng feeding program. Isa po sa pinangangambahan namin ngayon, hindi pa ho lumalabas ang pormal na pag-aaral pero isa po sa pinangangambahan namin at ako kasama doon, marami ho tayong bata ay bumabalik sa malnutrisyon. At marami pong mga bata dahil malnourished hindi po lalaki ng tama, ang kanilang pag-aaral ay hindi magiging tama, ang kanilang development ay hindi magiging tama. So ito rin po ay isang bagay na dapat din nating bigyan ng pansin.

Q: Meron na ho bang nabanggit ang mga eksperto kung anong level po ang unang gagawin ang testing? Kasi 'yung iba sinasabi graduating students muna o 'yung mas bata 'yung Grade 1 to Grade 5, ano po ba ang rekomendasyon nila?

SEN WIN: Wala ho tayong pipiliin na Grade Level, walang pipiliin na edad, ibig sabihin lahat. Pero gusto ko lang bigyan ng diin na kung hindi ho komportable ang ating mga magulang, hindi ho sila pipilitin. Pwede pa rin nila ipagpatuloy ang tinatawag nating self-learning modules so hindi ho sila pipilitin. Doon po sa pagdinig, inirekomenda po ng Senado na dagdagan pa, hindi lang po ang 30 days na walang COVID kundi dagdagan pa ang tinatawag nating mga epidemiological data. Ano ho ba ang mga ito? Ito ay mga may positivity rate, transmission rate. Ito ang mga very scientific at inirekomenda rin po ng Senado na kumuha rin tayo ng mga eksperto na mga doktor sa epidemiology, mga pwedeng magbigay ng rekomendasyon sa DepEd, itong lugar na ito dapat safe ito, yung hindi pa nagkakaroon ng community transmission, doon pwede tayong magkaroon ng pilot testing. So marami pong bagay.

Q: Hindi ho kaya makakadagdag ito sa intindihin pa, although sabi ninyo hindi naman sapilitan pero extended po ang school year ng mga mag-aaral po ngayon, ano po ang reaksyon ninyo?

SEN WIN: Hindi naman po, dapat din nating maintindihan na ang face-to-face classes ay napakahalaga sa ating bansa dahil hindi naman lahat ay merong internet. Less thand 30 percent ang may internet access sa ating bansa at 'yung 30 percent pa na 'yun ay pabugso-bugso pa ang koneksyon, so ibig sabihin nun, yung 70 percent, ang kanilang pag-aaral ay gamit ang kanilang self-learning modules at nasabi ko nga kanina na hindi lang po ang pag-aaral ang dapat nating tignan, 'yung paghahalubilo, 'yung pang-aabuso, 'yung nutrisyon. Marami pong bagay na hindi natin nakikita sa loob ng bahay na nakakaapekto, may negative effect ito sa ating mga kabataan kaya tingin ko hindi naman ito makakaabala dahil unang-una wala namang COVID sa lugar mo. Pangalawa, dapat hindi po magkakaroon ng community transmission at pangatlo, nakaalalay naman ang lokal na pamahalaan.