DWIZ IZ Balita Nationwide Interview kay Senator Win Gatchalian kasama si Cely Bueno ukol sa power outages, pagpapataw ng 25% na income tax sa private schools at 2022 elections

ON POWER OUTAGES

Q: Sir, unahin ko muna dahil ito ang medyo inaalala ng ating mga kababayan dahil ang init pa rin ng panahon kahit sinasabing tag-ulan, nakakaranas tayo ng rotational brownout bagama't ang Senado ay hindi nagkulang dahil alam ko bago mag-summer ay nagpatawag kayo ng pagdinig para alamin ang suplay ng kuryente pero kahit kayo pinangakuan ng mga taga Energy Department na hindi raw magkakaroon power outages ay meron pa ring rotational brownout. Masasabi bang nabola kayo ng taga-DOE o in good faith ba ang pangako nila o nangako sila nang walang kasiguruhan sa inyo?

SEN. WIN: Cely, tingin ko naman hindi tayo binola pero tingin ko hindi rin nila alam ang kanilang ginagawa. Dahil sila ang ahensyang inatasang tignan itong mga problema natin sa kuryente kaya nga nagkaroon tayo ng isang pagdinig para marinig diretso sa kanila yung tinatawag nating forecast dahil nga alam natin tuwing Summer ay napakainit at alam din natin na tuwing Summer nagkakaroon din ng ganitong banta ng brownout kaya maaga pa lang nagpatawag tayo ng hearing at doon nga sa hearing natin, binigyan tayo ng assurance na hindi tayo magkakaroon ng brownout. At itong hearing na ito, isa sa layunin nito ay siguraduhin na hindi maantala ang ating vaccination program dahil alam natin itong mga susunod na buwan, napakaselan at napakadelikado dahil sa pagro-rollout ng vaccination at ang ayaw natin mangyari mabulok ang vaccine o ang mga kababayan natin ay mawalan ng gana pumunta sa mga vaccination center dahil napakainit at mabagal ang proseso pero ganun nga ang nangyari nagkaroon tayo ng brownout. At nung unang forecast magiging sunud-sunod yung brownout, 7 days ang forecast. Pero, alam nyo mabait ang Diyos, Cely, may pumasok na bagyo, lumamig ang panahon. Nakita ko ang konsumo, malaki rin ang ibinaba ng konsumo dahil alam natin pag mainit ang tao nagbubukas ng electric fan at aircon. Kapag medyo malamig hindi rin tayo nagbubukas ng aircon at electric fan kaya malaki ang pagbaba ng konsumo. Kaya hindi na tayo nagkaroon ng brownout nitong mga ilang araw na nakalilipas, hindi dahil sa magandang pamamalakad kundi dahil sa panahon, merong bagyong pumasok at lumamig ang panahon. Kaya ito po ang gusto nating maiwasan, hindi natin pwedeng ilagay sa kamay ng panahon ang ating elektrisidad o ating kuryente. Importanteng maayos ang pamamalakad at maayos ang sistemang inilagay ng ating pamahalaan.

Q: Marami pa rin pong dapat ipaliwanag ang mga taga Energy sector, kumbaga isinalba sila ng malamig na panahon pero may mga hindi pa rin okay na kondisyon po ng mga power plant at andun pa rin po ang possibility na anytime makaranas pa rin tayo ng power shortages, so kelan po ang inischedule niyo na hearing para pagpaliwanagin itong taga-Energy sector?

SEN. WIN: Cely, next Wednesday meron tayong hearing at gusto kong itong hearing na ito, gusto kong maging isang hearing na maghahanap ng solusyon. Napakinggan ko ang hearing na ginawa ng House noong Biyernes, kahapon, at nakita ko na hindi pa rin klaro ang solusyon na ilalagay ng DOE at ERC at iba pang ahensya para hindi na maulit ito. So itong darating pong Wednesday susundan namin yung hearing na ginawa ng House pero ang ating focus ay solusyon dahil ayaw natin na tuwing summer na lang ay ganito na kinakabahan tayo at baka magakroon tayo ng problema. Nakikita kong tatlong solusyon na dapat bigyan ng diin. Unang-una red tape, ganun pa rin, ang daming red tape, ang daming prosesong hindi naman kailangan at siyempre kung may red tape, may korapsyon. Pangalawa, yung mga private companies na hindi sumusunod sa ating patakaran tulad ng NGCP, dapat sumunod at kung hindi sumunod, pagmultahin dahil kung hindi mananagot hindi talaga maaayos ang sistema natin at pangatlo tigilan na ang tinatawag nating finger-pointing, yung nagtuturo kung sino ang may kasalanan, yung turuan. Akuin na lang natin at maghanap tayo ng solusyon dahil nakahanda naman po ang Senado na tumulong sa paghahanap ng solusyon.

Q: Sir, sa mga binanggit niyo unahin natin ang redtape, di po ba may batas na tayo tungkol dito? Meron tayong Ease of Doing Business, may ipinasa pa para mas maging mabilis, so ano po yun, hindi po yun naipapatupad?

SEN. WIN: Hindi eh, Cely, hindi siya naipapatupad. Tama ka meron na tayong Energey One Stop Shop, meron na tayong Ease of Doing Business at kamakailan lang nagpasa rin ng isang resolusyon para magbigay ng kapangyarihan sa ating Pangulo para tanggalin din ang iba pang proseso. Pero itong mga batas na ipinasa ng Senado, hindi pa naipapatupad ito. In fact, marami sa probisyon ng Energy One Stop Shop hindi pa naipapatupad. Kaya sayang andiyan na ang solusyon, andiyan na ang kapangyarihan pero kung hindi ipapatupad yan, hindi naman mahuhukog sa langit yan at hindi maaayos ang sarili.

Q: Sir, bakit hindi nila ipinapatupad kasi para makalusot pa rin ang mga gustong kumita?

SEN. WIN: Actually, Cely marami akong ganyan na naririnig baka sinasadya pero meron tayong hearing this coming week kung bakit hindi nila ipinapatupad. Nakita ko yung mga pahayag ng mga investors tulad ni Mr. Ramon Ang sabi niya gusto namin mag-invest, gusto namin magpatayo ng mga bagong planta pero kung pahhirapan niyo kami paano kami magkakaroon ng gana. Tama naman, sino naman ang maglalabas ng kapital para magpatayo ng planta.

Q: Sir, ang executive ba ang dapat magpatupad, may batas na pero kung hindi ipinapatupad nilang mga taga-Energy Sector, may dapat bang gawin ang mga taga-executive para pukpukin o bigyan ng ultimatum para ipatupad ito kasi sila ang nag-iimplement ng batas?

SEN. WIN: Tama, Cely, nasa executive side yan. At gusto nga nating himayin ito para makita ng executive na maraming batas ang hindi napapatupad. Sayang itong Energy One Stop Shop, napakaganda at napakarami tayong kapangyarihan na ibinigay sa DOE para mabilis ang kanilang pag-aapruba ng permit pero kung hindi nila ipapatupad ito at ang executive naman tulad ng DOE ay hindi seseryosohin ang ganitong mga batas ay wala talagang mangyayari.

Q: Sir, doon sa pangalawa, yung panagutin. Sino ang hindi ang ginagawa ang trabaho kaya hindi napapanagot? Kasi taun-taon naririnig namin kapag bumabagsak ang mga power plant ang impression baka nagsasabwatan, wala naman pong nakakasuhan. Ganito na naman, meron na namang sinisisi ng DOE ang mga power company at nagbantang kakasuhan ng economic sabotage sana may mangyari naman this time.

SEN. WIN: Oo, una ang NGCP dahil malinaw sa mga rules at patakaran ng gobyerno na dapat kumontrata sila ng reserba. Gagawin kong simple na lang ang pagpapaliwanag. Wala tayong reserba kaya tayo nagkakaroon ng ganitong problema dahil wala o manipis ang ating reserba. Ang dapat kumontrata ng ganitong reserba ay ang NGCP pero nakita rin namin natin sa pag-aaral na halos wala ang reserba na kinakailangan natin kaya pag may bumagsak na planta, saan tayo huhugot. Yung reserba talaga parang gulong yan ng sasakyan, kung na-flat ka dapat meron isang pampalit pero kung yung pampalit mo flat din o wala, talagang titigil at titigil ka. So yan ang isa sa nakita namin talagang pagkukulang pero balik din tayo bakit nagkukulang. Syempre ang ating gobyerno kung hindi sila papanagutin o pagmumultahin, parang wala lang parang sasabihin nila hindi naman tayo pinaparusahan bakit tayo kikilos. Babalik din tayo uli sa Department of Energy at sa ERC bakit hindi nila tinitignan ang aspetong ito at bakit hindi pinagmumulta at sa NGCP na hindi kumukontrata ng reserba.

Q: Kahit po nagturuan, ang DOE dito sa nangyari na nagkaroon ng rotational brownout sa kabila ng promise na walang mararanasan, immediately nagturo sila. Doon po sa pagtuturo nila wala na ho silang any liability kasi ang mandate ng DOE ay tiyakin ang affordable at sapat na supply ng kuryente, so hindi pa rin palulusutin dito ang DOE? Titignan niyo pa rin ang kanilang pananagutan?

SEN. WIN: Cely, itong power sector natin nasa pribadong kamay na. Lahat ng investment, pagpapatakbo nasa pribadong sektor, tama yun pero yung mga rules at patakaran yung dapat nilang sundan, DOE ang gumagawa nyan. Ngayon kung hindi nila sinusundan dapat papanagutin. So hindi ibig sabihin na may kasalanan ang gencos lusot na ho yun. Nagkakaroon sila ng kasalanan dahil hindi sila sumusunod at kung hindi sila sumusunod dapat mong parusahan pero kung hindi mo parurusahan talagang yun ang tinatawag nating impunity o walang pakialam eh. Nagiging wala na silang pakialam dahil alam nilang makakalusot sila.

Q: So Sir yung walang ginawa para maparusahan meron ding pananagutan yun?

SEN. WIN: Meron din and in fact very clear yan doon sa mga polisiya at yung tinatawag nating resolution na inilalabas ng ERC merong nakasaad doon na kapag kayo ay hindi sumunod itong gencos, merong takdang araw o takdang haba kung gaano kahaba nila dapat ayusin ang kanilang planta. So ibig sabihin for example kung ikaw ay isang planta bibigyan ka lang ng 10 araw para ayusin yung planta mo. Kapag lumagpas ka doon pwede kang pagmultahin. Eh nakita natin itong mga planta, hindi lang 10 araw yung iba 2 buwan na, 3 buwan na kaya talagang magkakaroon tayo ng brownout dahil kapag sinabi ng gobyerno na 10 araw lang dapat 10 araw lang. Kung hindi talagang magkakaroon tayo ng brownout kung hindi sila susunod.

Q: So Sir doon sa hearing sa Wednesday sabi niyo ang focus yung solution at ito nga may tatlo na tutukan pero target din ba ng hearing niyo na alamin ang liabilities o yung mga nagkaroon ng kapalpakan dito sa nangyari ditong brownout sa Luzon?

SEN WIN: Oo, titignan din natin yan dahil kagaya ng nasabi natin kanina na noong una ay binigyan tayo ng kasiguraduhan, assurance pero kung hindi talaga nangyari yan ay may pagkukulang dahil maraming nakasalalay sa kuryente. In fact, nakita ko ang pahayag ni DTI Secretary Mon Lopez na sabi niya sana wag magkaroon ng brownout kasi marami sa maliliit na negosyo ngayon lang bumabawi. Ngayon lang na nag-GCQ tayo nagbukas sila wala namang kuryente so ngayon lang sila makakabawi pero wala namang kuryente. So maraming nakasalalay dito at hindi naman tayo papayag na ganyan lang sila na ituturo ang iba. Dapat talaga merong managot dito.

Q: Sir initially may nakikita ba kayo na negligence o kapabayaan sa part nina DOE Secretary Alfonso Cusi?

SEN. WIN: Para sa akin ang unang pag-aanalisa ko dito hindi maayos yung kanilang pag-aanalisa ng datos, dahil kung maayos iyan maaga pa lang sinabi na nila na Senador baka magkaroon tayo ng brown out pero ito yung gagawin natin. Pero obviously hindi yun yung nangyari. So ni-review ko yung transcript, talagang buo ang loob nila na wala tayong brownout pero nagkaroon ng brownout, so may problema sa kanilang pag-aanalisa, may problema sa kanilang pag-aanalisa ng datos, in the same manner may problema din sa kanilang competence.

Q: Kaya nga sir yung competence sa pag-aanalisa sa datos, so isa yun sa pagiging incompetent ng ilang opisyal.

SEN. WIN: Dapat seryosohin talaga itong pag-aanalisa ng datos dahil nakasalalay ito sa kanila. At kung hindi competent ang isang ahensya eh talagang ganito ang mangyayari, magba-brownout at magba-brownout talaga tayo.

Q: Sir parang double whammy para sa part ng mga consumers kasi nagtiis ka na nga ng ilang oras na brownout kahit na nga mainit yung ilang araw na rotational brownout. Ngayon po sinasabi ng DOE na maaaring makaranas ng pagtaas ng singil ho sa kuryente ang taga-Luzon dahil sa pagnipis. Kumabaga hindi naman natin kasalanan ang pagnipis ng suplay, may mga nagkaroon ng kapabayaan o kapalpakan pero ang consumer pa rin ang magdudusa dahil tataas daw ho ang singil sa kuryente.

SEN. WIN: Correct, dapat ang magdusa diyan ay ang plantang hindi pumasok iyong kanilang suplay. Iyan pa yung isang problema yung mga kontrata na pinasok. Sisimplehan ko lang, kung ikaw ay hindi ka makasuplay dapat ikaw ang magbayad nung pampalit ng kuryente. Ang nangyari kasi pinalitan ng Meralco yung kuryente, kumuha sila sa merkado. Pag sa merkado mataas. Eh hindi naman kasalanan ng consumer na pumalya ang planta mo, ikaw ang may kasalanan ikaw dapat ang magbayad dun. So isa sa titignan natin yung tinatawag natin na replacement power. Merong ganyang konsepto na kung sino ang planta na pumlaya dapat ikaw ang magbayad ng mas mataas, dapat iaabsorb mo ang mataas na pambayad, hindi ang consumer pero sa ngayon talagang merong posibilidad na tumaas ang singil ng kuryente sa atin dahil nung mag-brownout walang choice ang Meralco kundi ang bumili sa merkado.

Q: So wala pa ho yun dun sa mga policy o batas na sila ang dapat mag-shoulder nung ano ito kung anuman yung...

SEN. WIN: Actually magandang tanong eh, yung replacement power ang tinatawag nila diyan. Actually meron na Cely matagal na kasi iyan naging isyu. Kaya iyan nga ang ipinagtataka ko bakit ang pinagbabayad yung consumer, kayo ang magbayad dahil planta niyo ang pumalya eh hindi kaming mga consumer. So gusto ko ring tingnan iyang replacement power provision dahil sa kung iyan ay ipinapatupad hindi tayo magbabayad niyan, mga planta ang dapat magbayad.

Q: Kasi parang napaka-unfair nagtiis ka na nga nung ano...

SEN. WIN: Parang ano iyan eh parang jeep iyan eh o taxi na pag yung taxi eh tumirik hindi ka naman pagbabayarin nung buong biyahe mo, pagbabayarin ka lang doon sa nabiyahe dahil pumalya eh, in the same manner sa kuryente kung pumalya ka ikaw dapat magbayad hindi tayo dapat magbayad nung pampalit.

Q: So sir itsi-check yun na huwag naman laging ganun ang mangyari na ang mga electricity consumer ang pumapasan kapag kasalanan nila nagkakaroon ng manipis na suplay? Itsi-check niyo yung replacement power?

SEN. WIN: Actually matagal na iyan eh. In fact nung 2016 Cely iyan ay rekomendasyon ng committee na magkaroon yung replacement power ay dapat nasa kamay nung plant hindi nasa kamay nung mga consumers. Kasi kung nasa kamay nung consumers tataas ang presyo pero kung titignan natin, kung kasalanan ng planta, sila dapat ang maghanap ng kuryente hindi consumers ang maghahanap.

Q: So sir ano ang inaasahan natin sa hearing on Wednesday? Magigisa ang mga energy officials, kasi sabi ni Senator Koko Pimentel eh hindi na pwedeng malamya dapat medyo matapang na yung paggisa ninyo sa mga taga-energy officials.

SEN. WIN: Oo dapat si Senator Pimentel nandun eh nung huling pagdinig natin nung April, in fact siya nga ang nagtanong tungkol sa brownout, siya ang nagdiin diyan. At asahan ng ating mga consumer unang-una ay ang pag-iimplementa ng mga solusyon na nandiyan na tulad ng mga batas na isinabatas na, pangalawa panagutin yung mga taong hindi nakita itong brownout na ito at mag-explain sila bakit mali-mali yung kanilang pahayag sa Senado. At pangatlo yung mga power players noh tulad ng mga gencos, tulad ng NGCP ay dapat magpaliwanag din kung bakit kulang yung kanilang reserba at bakit wala silang tinatawag nating replacement power na meron nang polisiya.

ON TAX SA PRIVATE SCHOOLS

Q: Sir may dagdag lang akong dalawang issue, bilang basic education committee chairman, may concern po ang ilang private schools dahil dun sa revenue regulations ng BIR na ito ay medyo kumokontra dun sa spirit ng CREATE law. So sa tingin niyo ba dapat bawiin na itong regulations na ito na itinataas from 10% to 25% ang income tax sa mga private schools?

SEN. WIN: Ang BIR dapat suspindihin iyang revenue regulations na iyan, dahil hindi iyan ang talagang diwa ng pinasok ng mga senador sa CREATE. Ang totoong diwa ang totong mangyari ng mga senador mabigyan ng discount ang mga private school, dahil maraming private school ang nagsara eh, 900 school ang nagsara eh. Maraming mga private school ang nawalan ng estudyante. So ang gusto talaga ng mga senador ay huwag muna silang magbayad ng buwis, iyan po ang totoong diwa ng probisyon na iyan pero kabaligtaran ang nangyari, yung mga nagbabayad ng 10% ngayon 25% na. So obviously, kabaligtaran itong ginagawa ng BIR, kabaligtaran sa gustong mangyari ng mga senador. So immediately, dapat ma-suspend ito dahil hindi talaga iyan ang gusto ng lehislatura.

Q: So sir ano ito parang namali ang interpretation ng BIR doon sa nilalaman ho ng batas?

SEN. WIN: Tama. Maling interpretation at kaya nga sinasabi ng mga senador, hindi yan ang gusto natin dapat masuspend ngayon at pag-usapan muna ng lehislatura at executive dahil kawawa naman ang mga school. Biro mo ang gusto natin ay pababain pero imbes tinaasan. At makikita sa mga transcripts, talagang makikita ang intention ng mga senador ay pababain ang mga taxes sa panahon lang naman ng pandemya sa loob ng tatlong taon.

ON 2022 ELECTIONS

Q: Panghuli na lang sir, kasi kayo'y re-electionist pero ang iyo bang option ay mag-seek ng reelection o may ikinu-consider pa ho kayong ibang option?

SEN. WIN: Basta tayo Cely ay re-electionist at yun po iyong aking kumbaga first option, pero bukas ang ating isipan sa iba pang posisyon kung makakatulong tayo. Ang mahalaga sa akin Cely yung makatulong, mahalaga sa akin kung meron tayong mga talento o mga karanasan na puwede nating maibahagi para maayos natin ang problema ng bansa eh open tayo doon.

Q: So kung other position it means higher position?

SEN. WIN: Posible yung Cely.

Q: Pero ano yung mga factor na iku-consider niyo sa pagdi-decide sir? Kasi andaming naririnig na mga pangalan for the potentials sa vice-presidentials, sa presidential?

SEN. WIN: Cely, ang pananaw ko diyan eh bago ako magdi-decide dapat meron na tayong kumbaga istratehiya para maayos itong problema natin eh. Maraming mga kandidato sabak muna bago istratehiya. Ang pananaw ko diyan importante meron na tayong istratehiya, alam na natin kung ano ang gagawin, handa tayong gawin iyon bago tayo magdesisyon na pumasok. At yun naman po ang aking kumbaga iyon naman ang aking puwedeng ipakita dahil sa loob ng halos 20 years na ako Cely, this year, 20 years na ako sa public service at nakikita naman natin na kumbaga iyong karanasan natin eh kahit papaano marami na rin po tayong natapos.

Q: Pero gusto niyo pa rin naman ang trabaho bilang lawmaker pero gusto niyo rin sa executive naman?

SEN. WIN: Cely naranasan na natin both eh. Dati akong Mayor sa Valenzuela at marami rin akong natutunan doon at nadaanan na natin at kumbaga sa estudyante dumaan tayo sa lahat ng lebel, from Mayor, Congressman, Senador in terms of experience masasabi natin na kumbaga nadaanan na natin at nagbayad na tayo ng tuition fee. So sa akin kung saan tayo makakatulong at sa tingin ng taumbayan makakatulong tayo sa ganung posisyon ay bukas ang ating isipan.

Q: So sir kailan kayo magdi-decide?

SEN. WIN: Fouth quarter yung filing, so malamang third quarter dapat meron na.

Q: At may mga kokonsultahin kayo siyempre, mga mahal niyo sa buhay.

SEN. WIN: Marami, marami tayong kokonsultahin, oo marami tayong kokonsultahin pero ang importante sa akin ang taumbayan at importante sa akin kung saan tayo makakatulong. Iyon ang pinakamahalaga eh.