DWIZ Sapol Interview kay Senator Win Gatchalian kasama sina Jarius at Marissa Bondoc hinggil sa Malampaya sale sa Udenna

Q: Nag-iikot na kayo?

SEN. WIN: Oo, medyo limitado pa ang ikutan dahil sa epidemya pero kahit paano ay nagpapakita na tayo sa mga kababayan natin all over the Philippines dahil importante naririnig natin sila.

Q: Pero paano ang mga meetings ninyo?

SEN. WIN: Medyo mahirap ang movement kahit na mababa ang kaso natin, ang mga kababayan natin nag-iingat din. Ayaw nilang lumabas, ayaw nilang pumunta sa matataong lugar. Tama naman 'yun. Kaya sa mga inoorganize nating meetings o consultation talagang hindi natin sinisiksik ng tao.

Q: May nagkukuwento nga sa akin, hindi lang ang pagnanais na magsilbi ngayon, sobrang lakas ng loob mo kung gusto mo manalo.

SEN. WIN: Oo nga medyo umuusok ngayon sa social media, ang namimiss ko yung shake hands. Ngayon, fistbump at elbow to elbow ang ginagawa. Pero ang kultura ng pulitika natin ay pagkamay, yung shake hands.

Q: Kapag nag-alcohol ka naman after medyo maiinsulto naman ang kinamayan mo.

SEN. WIN: Oo nga. Kapag nag-alcohol ka insulto pero pati ang mga kinakamayan mo nag-aalcohol na rin. Nag-iingat na rin sila dahil marami pa rin lalo na sa probinsya hindi naman ganun kataas ang vaccination rate kumpara dito sa atin.

Q: Defective ang takeover ni Dennis Uy sa Malampanya? 90 percent na ang na-take over niya kasi una 45 percent nung binili niya ang Chevron at sumunod doon itong Shell.

SEN. WIN: Pagkatapos ng halos apat na pagdinig o hearings, ang ating opinyon dito ay lutong-Makaw dahil yung batas na dapat gamitin dito sa pag-eevaluate ng isang contractor ay hindi ginamit at binaluktot para paboran ang bagong contractor in this case, itong Udenna so mahigpit ang batas, ang sabi sa batas dapat aprubahan muna ng gobyerno bago magkaroon ng bentahan at sabi rin ng Department Circular, ito yung circular na nagpapatupad ng batas, dapat ding aprubahan ng gobyerno bago magkaroon ng bentahan. So very simple lang, dapat ang gobyerno muna ang nagbigay ng go signal, ng approval bago magkaroon ng bentahan pero in this particular case ang nangyari ang nakapaloob na patakaran, hindi sinunod, binaluktot. At dahil binaluktot, naaprubahan. At kaya nasabi ko nga dahil nga balu-baluktot ang pag-eevaluate. At kapag defective ang evaluation, invalid ang approval dahil nga balu-baluktot ang pag-eevaluate.

Q: Paano pong nasabi niyo kailangan bago magkabentahan, pwede naman magbenta ang mga service contractor na ito pero dapat bago sila magsara ng bentahan, inaaprubahan muna ng Department of Energy?

SEN. WIN: Correct. Tama po. Hindi naman po pinagbabawal ang bentahan. In fact sa batas sabi pwede kayong magbentahan pero dahil nga ang langis at gas ay pagmamay-ari natin, ng State o ng ating bansa ay dapat aprubahan muna ng gobyerno bago sila magkaroon ng bentahan. Very clear yun. At ang dahilan doon nga ang mga korporasyon ay contractor lang. Ibig sabihin tayo ang mayari ng langis at gas. Sila ay kinontract natin, binigyan natin sila ng kontrata para kunin yun at ibigay sa atin at gamitin natin. So ganun po ang kontrata nun kaya hindi sila pwedeng magpalitan ng sila-sila lang. Dahil ang langis at oil tayo ang mayari, estado po ang mayari.

Q: Kaya kailangan aprubahan muna ng gobyerno ay dahil titiyakin nila na ang bumili ng shares ng kontratista ay kwalipikado, marunong sa pag-produce ng oil and gas, and then technically and then financially and legally qualified.

SEN. WIN: Correct, dahil itong evaluation, yung pagsusuri ng bagong contractor, may tatlong tinitignan diyan. Una, yung legal, ligal po yung bagong contractor. Pangalawa, yung financial kung meron siyang kakayahan. At pangatlo, yung technical kung meron siyang kakayahan sa teknikal. Tinitignan ang tatlong ito. Pero nung nakita namin ang dokumento, balu-baluktot itong tatlo at hindi nagtutugma-tugma kaya sabi namin, paano maaaprubahan itong bagong contractor ang Udenna kung ang pagsusuri nila o evaluation nila ay balu-baluktot kaya nga nasabi ko lutong Macau dahil ang aking analisa dito ay talagang binaluktot para maaprubahan ang bagong contractor.

Q: Nabigla po ako, yung dokumento na nakuha ninyo sa Singapore na registration, parang incorporation, yung Malampaya Energy, ang puhunan pala ay $100 lang o P5,000 pero nakabili siya ng kumpanya ng shares ng Shell worth $460 million, paano nangyari yung ganun?

SEN. WIN: Oo nga kahit ako nagulat ako doon. Pero patunay niyan, ang puno't dulo nito ang talagang mayari ay ang Udenna kasi doon sa hearing pinapalabas na nagkaroon ng bentahan itong mga korporasyon pero kung titignan natin ang dulo, ang nasa dulo ay Udenna so dapat tignan natin ang Udenna wag natin tignan ang tinatawag na Shell company, dahil gumamit ng maraming Shell company. So dapat Udenna pero nung tinignan namin ang pag-eevaluate ng gobyerno, hindi nila tinignan ang Udenna so kaya tinatanong namin kung alam lang natin ang puno't dulo nito ang tinatawag nating mother company, eh Udenna bakit hindi natin tinignan doon. Kaya doon kami nagkaroon ng mahabang pagkukuwestyon at hindi diretso ang sagot kaya ang aming konklusyon dito ay talagang binaluktot para paboran ang isang korporasyon.

Q: Bakit hindi sinunod ng Department of Energy ang batas na kailangan pag-aralan?

SEN WIN: Maraming haka-haka at maraming teorya. Ako may sarili akong teorya dahil nga ang teorya ko dito ay gusto lang paboran ang Udenna. Pero kahit anumang teorya o haka-haka kung titignan lang natin ang ebidensya o dokumento, hindi talaga sinundan ang dokumento. Simple lang naman po ang DC 2007, in fact, kapag tinignan natin napakadetalye dun kung sino ang susuriin, sino ang susundan. May timetable pa na dapat nilang sundan pero hindi nasundan lahat yun. Kaya nasabi namin bakit ganun kaya nga ginawa ang Department Circular para wala nang kwestyon ang pag-eevaluate, sundan mo lang yun tapos na.

Q: Hindi raw nasundan dahil masyado raw mahigpit ang mga batas natin sa pagsusuri ng mga kontratista ng gobyerno, yung Government Procurement Reform Act, yung GOCC Governance Act, sobrang higpit daw po kaya hindi nagampanan ito at saka dahil may pandemya daw.

SEN. WIN: Well, dapat lang naman mahigpit ang batas natin. Itong Malampaya hindi ito ordinaryong negosyo. Para sa mga nakikinig sa atin, apat na milyong kabahayan ang binibigyan po ng kuryente ng Malampaya at halos 20 porsiyento po ng kuryente natin ay galing doon. So ibig sabihin kung hindi po marunong ang operator nito, apat na milyong bahay ang mawawalan ng kuryente at maraming negosyo ang mawawalan ng kuryente kaya talagang mahigpit po ang batas. Ginawa pong mahigpit para siguraduhin na ang contractor na papasok ay magaling at hindi tayo bibigyan ng problema.

Q: At the same time, Sen. Win, may cost implication yan? Mas mura ang nakukuha natin, yung sinusuplayan na 4 million households?

SEN WIN: Correct, dahil sariling atin yan. Likas yaman natin yan, kinukuha natin sa sarili nating likas, hindi natin iniimport dahil kapag inaangkat natin gaya nang nanagyayari ngayon, kapag tumaas ang presyo ng langis sa abroad, tataas din ang presyo sa atin.

Q: So ano ang magiging implication nito, sinasabi niyo Udenna unqualified, ibig sabihin walang alam ito sa petroleum production or gas production?

SEN. WIN: In fact, tinanong nga namin sila, sa hearing tinanong namin meron na ba kayong na-explore, meron na ba kayong nakuhang langis sa inyong karanasan. Ang sagot nila wala pa. Kaya doon din kami nagulat na itong kumpanyang bumibili wala palang karanasan sa pag-eexplore eh yun nga ang negosyo nila, exploration. So maraming tanong at maraming questions pero ang puno't dulo nito meron tayong batas, meron tayong circular na dapat sundan at susundan lang yun para hindi tayo magkaroon ng problema. Pero sa aming pagsusuri ng dokumento at mga testimonya ng mga opisyales ay hindi po nasundan itong batas natin sa langis.

Q: Counted ba ang experience ng sister company ng Udenna na Chelsea na nag-iimport ng gasolina at diesel?

SEN. WIN: Magandang tanong yan, dahil ang exploration at importation ay malayong negosyo yan. Nung napuntahan ko ang Malampaya oil rig talagang kumplikado. In fact, marami nagtatrabaho doon, at natutuwa nga ako dahil ang pinaka-boss dun ay tagarito sa amin sa Valenzuela, nagtrabaho ng matagal sa abroad. Nagtrabaho siya sa Norway, nagtrabaho siya sa Europa, nagtrabaho siya sa maraming oil rig at ang mga nagtatrabaho doon mahaba ang kanilang karanasan pagdating sa ganitong oil exploration. Hindi ito simpleng kukuha lang ng tao at mamanduhan dahil wala tayong talentong makukuha dito sa ating bansa.

Q: Pero sila pa rin ba ang magpapatakbo nito, the same people?

SEN. WIN: Yun ang kwestyon dahil nung tinanong ko sila, doon sa teknikal, doon kasi sa report nila, ang sabi ng technical report, ang sabi sa kanila ng bagong may-ari, mananatili ang lahat ng empleyado doon. Tinanong ko tinignan niyo ba ang employment contract? Natanong niyo ba sila? Hindi naman tinanong ng DOE, so ang ibig sabihin ho doon talagang kung ano ang sinubo ng bagong contractor, yun lang ang kanilang tinignan, hindi sila nagvalidate o nag-due diligence kaya nakakatakot dun dahil paano kung nagsinungaling yun, paano kung umalis ang mga tao doon dahil walang employment contract? Hindi naman po kawawa ang korporasyon, kawawa rin tayo dahil tayo ang mawaalan ng kuryente.

Q: Kapag umalis po ang tao, collapse po ang Malampaya.

SEN. WIN: Correct, may posibilidad na magsasara yun dahil kulang sa tao o baka may mangyari at ang mga ganitong negosyo, nung nasa pribadong sektor po ako, meron din tayong kahit papaanong karanasan sa ganyan. Yung mga ganyan, yung mga petrochemical, mga refinery, napakahirap po ng mga ganyan na negosyo dahil tawag ko nga sa mga ganyan na negosyo pang big boys, yung mga pang multinational experience. Dahil kung wala kang talento, wala kang management experience, napakahirap po talaga dahil iilan lang ang may ganitong negosyo sa ating bansa.

Q: So importante na andun ang mga tao, halimbawa assuming na mapapanatili nila ang mga eksperto doon sa dito sa gas rig, pero importante rin na ang kumpanya mismo merong management know how, may kaalaman, may institutional knowledge kumbaga.

SEN. WIN: Correct, kahit na ang mga tao ay andun, yung existing andun pero ang magdedesisyon naman ay walang alam, mahirap din dahil for example magdedesisyon na dapat gumastos ng ganito para sa pagme-maintain ng makinarya, kung hindi naiintindihan ng nagdedesisyon dahil bagong may-ari hindi nakakaalam, mali ang magiging desisyon nila, magtitipid na lang sila, sabihin nila wag na yan, tipid na lang tayo, di naman kailangan yan. Doon tayo mapapahamak sa hindi nila pagkakaintindi sa negosyo.

Q: Saka talagang kailangan may tamang contacts sila sa negosyong yun, mga suppliers ng equipment?

SEN. WIN: Magandang tanong yan, in fact tinanong namin yan. Kasi ang sabi doon sa technical report pwede naman silang kumuha ng third party contractor, nung tinanong namin nakausap niyo ba ang third party contractor? Nakita niyo ba ang kontrata kung talagang may kontrata kung talagang pwede nga? Eh kung sinabi ng third party contractor sorry ha busy kami ngayon, eh di wala rin silang makukuha. True enough hindi nga nakausap ng DOE at hindi nila na-validate. So lahat ng mga technical evaluation nila base lang sa mga submission at kung ano ang sinubo ng bagong mayari yun ang kanilang ginamit para maaprubahan ang kanilang technical evaluation. Kaya yung sinasabi nilang evaluation napakababaw at talagang halos wala dahil sa mga ganitong evaluation importante ang tinatawag nating validation. Huwag mo lang sundan kung anong isinubo sa iyo sa papel. Dapat tignan mo talaga, tawagan mo ang mga, yung tinatawag nating random checking para malaman natin kung totoo ang sinasabi o hindi.

Q: So anong next move niyo dito na nadiskubre niyo ang mga ito?

SEN. WIN: Maglalabas kami ng report at yun po ay papakita natin sa mga kasamahan natin sa Senado dahil ganito po ang proseso natin. Ang kumite po ay gagawan ng ganitong inquiry. At maglalabas kami ng report at ipapakita ko sa mga kasamahan natin. At sila po, kami as a body magdedesisyon kami kung ano po ang dapat gawin. Pero sa aking pagsusuri dito ay talagang binaluktot at niluto po itong evaluation.

Q: Kapag ganung depektibo ang isang kontrata, pinapatanggal yan?

SEN. WIN: Yun po ang pinag-aaralan natin dahil ito, legal question na at pinag-aaralan po ng mga abogado ng Senado at abogado ng kumite kung ano po ang susunod na hakbang pagdating dito sa transaksyon. Dahil dalawa yan. Unang transaksyon, eto yung pagbenta at pagbili ng Chevron sa Udenna at pag-apruba ito naman po ang gampanin ng DOE. Yung sa DOE portion, klaro yan na hindi po sinundan. Itong transaksyon yan po ang pinag-aaralan namin.

Q: Meron kasing umiikot na justification for this transaction na this is purely a private matter. Private company selling to a private company and imposible naman daw na hindi pinag-aralan ng mga multinational companies like Shell at Chevron yung worthiness ng binebentahan.

SEN. WIN: Ang ano ko kasi doon bakit natin dinedepensahan ang ginawa ng korporasyon. In fact sa akin po nagkasala rin po itong mga korporasyon. Dahil itong Chevron sila rin po kasama rin sa pumirma ng service contract at doon po sa service contract klaro rin doon na dapat kumuha sila ng approval ng gobyerno bago sila magbentahan. Clear din po doon sa service contract. Kaya kung ako nga, sa aking opinyon sila rin ay nag-violate sa pagbebenta. Dahil ang pinakamaganda po doon kung sila po ay konserbatibo dapat nagtanong muna sila sa gobyerno, nagpadala muna sila ng inquiry at tinanong muna nila, ito ba ang ganitong klaseng transaksyon kailangan pa bang kumuha ng approval. Kapag sinabi ng gobyerno na hindi na po yan dahil hindi yan saklaw ng batas then well and good. Pero kapag sinabi ng gobyerno kailangan yan dapat dumaan sila sa tamang proseso dahil kasama sila sa orihinal na pumirma ng service contract at alam nila na mahigpit ang batas natin. Talagang mahigpit aminado ako na mahigpit dahil hindi ito ordinaryong pagbebentahan lang at ordinaryong negosyo.

Q: May mga nagsasabi po na dapat minatch ng gobyerno through PNOC yung offer ng Chevron and then later ng Shell sa Udenna na ito binbenta namin, dapat minatch na lang daw dahil kayang-kaya naman daw dahil napakalaki ng assets ng PNOC yung mismong gas rig pipeline is worth $4.5billion so pwede rin kahit umutang ng pera para pambayad dito.

SEN. WIN: Tama, yung utang walang duda dyan. Ang pamahalaan pwedeng umutang sa magandang gawain. Basta magandang gawain pwedeng umutang ang gobyerno kaya ang pag-utang po ng let's say, $500 million hindi po yan, walang kwestyon po na kayang gawin ng gobyerno basta maganda ang proyekto. Kung ako ang tatanungin, sa aking pag-aanalisa, dapat binili ito ng PNOC kasi unang-una meron nang kita na automatic pumupunta sa kanila dyan. In fact ang aming computation, ang nawala sa PNOC dahil hindi nila binili ito is close to about P80 billion for the next three years.

Q: From the two po?

SEN. WIN: Oo kasi ang kontrata nito mag e-end ng 2024. So kapag kinompute ngayon hanggang 2024 close to about P70 to P80 billion ang nawala sa PNOC. Malaking halaga rin yan dahil kumbaga automatic na yan, darating na lang yan sa bulsa mo dahil may langis na lumalabas at may gas na lumalabas pa doon. So marami po silang dahilan bakit hindi nila ginawa yun pero para sa akin dapat binili nila yun dahil ang PNOC ang trabaho isa lang, maghanap ng langis. Kaya nga sila ginawa, kaya nga ang tawag Philippine National Oil Company para po maghanap ng langis sa ating bansa at ito na nga nagpo-produce na ito.

Q: Kaya raw umalis ang Shell at Chevron, nawalan sila ng gana dahil 2016 or even before 2016 humihingi na raw sila ng extension ng service contract na mag-eexpire sa 2024 kasi ang katwiran nila meron pang gas ito beyond 2024 mapipigaan pa namin at least 3 more years or even beyond.

SEN. WIN: Tama, doon sa mga pagdinig namin, every budget hearing tinatanong ko yan kaya alam ko ang history niyan dahil every budget hearing tinatanong ko ang DOE. Ang sabi namin mageexpire na ang contract by 2024, ano ba ang plano at alam ko rin dahil nakakausap ko ang Shell gusto nilang iextend sabi nila sa amin kapag inextend ninyo ang contract na ito maghahanap pa kami doon sa lugar na yun, yung tinatawag na near well. At yung existing na well pwede pang pahabain yan dahil may teknolohiya sila, mga experts ito, more than 100 years na sa ganitong negosyo kaya sabi nila pwede pa nilang pahabain yun kaya lang hindi inextend ng gobyerno. From 2016 until now hindi inextend at ngayon nga ilang taon na lang 2024 ngayon lang namin naririnig na ieextend pala. kaya nagtataka rin kami na kung bakit every year tinatanong namin hindi ineextend bigla ngayon nasa ganitong punto na tayo saka ieextend.

Q: Ibig sabihin ngayong hawak na ng Udenna yung Malampaya?

SEN. WIN: Nung hawak ito ng Shell at Chevron, dalawang dambuhalang korporasyon na meron nang 100 years na karanasan sa oil and gas ayaw nating iextend na may bagong mayari na walang karanasan sa oil and gas, ieextend natin. Kaya nagtataka ako bakit ganun ang naging desisyon ng pamahalaan.

Q: Wala na bang mga hearing?

SEN. WIN: Sa aming palagay meron na kaming sapat na impormasyon, sapat na mga detalye para magkaroon ng report pero pinag-aaralan pa rin namin, patuloy ang pag-aaral namin kung meron pa kaming kulang na impormasyon at kapag may kulang magkakaroon pa kami ng pagdinig.