Energy FM Dagupan Coffee Break interview ni Sen. Win Gatchalian kasama si Jay Oriles ukol sa Cagayan at Isabela relief operations, Magat Dam, elektrisidad at calamity fund

Q: Kamusta po kayo Senator alam ko galing na kayo ng Isabela at Cagayan?

SEN WIN: Ok naman medyo busy last week kasi nagkasabay-sabay. Nag-deliver tayo ng mga tulong sa Bicol and then sa Region 2 and nagkasabay-sabay rin po sa budget hearings kaya last week, buong linggo ay tinapos namin yung budget ng ating bansa, natatapos kami alas dos ng umaga, alas tres para maihabol yung pag-apruba ng ating national budget pero natapos na natin yan so balik na kami sa regular programming this week at tatapusin naman namin yung ibang mga batas na importante para sa ating bansa.

Q: Senator Win gusto ko lang malaman, nakaikot na ho kayo sa Cagayan at Isabela kamusta po ang inyong pag-inspeksyon sa mga lugar na naikutan po?

SEN WIN: Unang-una nakita ko yung mabilis na aksyon ng mga lokal na pamahalaan, si Governor Albano sa Isabela, si Governor Mamba sa Cagayan at si Mayor Jefferson Soriano ng Tuguegarao. Mabilis yung kanilang pag-aksyon at importante may makakain yung ating mga kababayan. Alam natin marami pong nasira, mga livelihood, kaya in the meantime dapat meron silang makakain kaya nag-deliver po tayo ng bigas, iba pa pang mga pangangailangan nila tulad ng mask at shield dahil tandaan natin may Covid pa rin, hindi pa nawawala ang Covid at importante na meron silang proteksyon.

Q: Senator ano yung nakikita nating, dederetso na ho ako sa pinaka highlight ng question ngayong araw na ito, ano ba ang nakikitang pagkukulang po kung bakit nagkaroon ng malawakan, mataas na tubig diyan sa may Cagayan dahil nga sa kasagsagan ng bagyong Ulysses, meron tayong protocol, alam naman natin ang pagri-release ng tubig ng dam ay dapat dumaan muna, Pag-asa ang siyang nagbibigay, three days before a typhoon will strike while NIA will also disseminate information kung kailan po magpapakawala, eh kung ganito po meron po ba tayong nakikitang kailanga repasuhiin sa mga protocols, sa mga dam?

SEN WIN: Actually ito ay kailangan talagang imbestigahan, kung ako ang tatanungin sa sarili kong pag-aanalisa meron ho talagang pagkukulang ho yung protocol ng mga dam ibig sabihin yung paglabas ng tubig, pero titignan din natin yung buong sistema dahil yung paglabas ng tubig ay isang aspeto lang pero yung dinadaanan ng tubig at yung mga naka-obstruct o yung mga nakahambala sa daanan ng tubig. So kahit na maayos yung protocol ng mga dam natin kung marami naman obstruction, marami naman nakahambala, mababa na yung ilog, marami pong mga informal settlers eh talagang magkakaroon ho ng problema at babaha po. Buong sistema yung titignan, hindi lang yung pag-release ng dam at dapat tignan din yung ilog, yung Cagayan river kung gaano na kalalim at kung kaya pang dumaloy ng maayos ang tubig sa ilog na ito.

Magat Dam

Q: Senator isa po sa gusto kong malaman po, dahil nagkaroon na nga ho ng impormasyon yung Magat Dam at naniniwala po ako na magkakaroon kayo ng hearing, nag-invite na ho ba yung Senado dito?

SEN WIN: Tama, nagusap-usap kami mga Senador at isa po sa mga direksyon natin ay magkaroon ng imbestigasyon at para hindi na maulit to kasi kung matatandaan natin yung Ondoy ganito rin po ang nangyari, ganitong-ganito at malaki ang paguusap noon na ang dam rin natin ay merong pagkukulang kaya importante na magkaroon tayo ng imbestigasyon para alam natin kung sino dapat managot at kung paano maiwasan at hindi mangyari ito muli dahil talagang ang lawak ng pinasala at marami tayong mga kababayan na nawalan ng hanapbuhay.

Q: Kung sakali pong mapatunayan na meron pong pagkukulang ang pamunuan po ng Magat Dam at the same time willing po ang administrator ng NIA na ibigay nga po ang protocol kung kelan magpapakawala ng tubig sa National Disaster Risk Reduction and Management Council, ano po ang insight ninyo dito Senator?

SEN WIN: Maganda ho yan kung talagang bibigay nila yung buong kooperasyon nila para malaman natin ang katotoohan at maiwasan na yung ganitong pangyayari. Kausap ko po yung mga opisyales sa Cagayan at yan ang kanilang hinala at yan din ang kanilang pag-aanalisa at ako makikinig ako sa kanila kasi sila yung mga tiga doon, kabisado nila yung Cagayan River at yung ugali nito. Kailangan talagang ma-imbestigahan ng mabuti para maiwasan na, ayaw na natin maulit ito dahil napakalaking pinsala ang idinulot nito sa ating mga kababayan.

Q: Senator naniniwala din po ang inyong lingkod na it's a shared responsibility hindi lang po ang Magat Dam pati na rin po ang local government units at the same time yung mga mamayaman natin dahil mostly nga po napapansin natin sa mga lugar na ito yung mga bulubundukin natin we transform into a corn farm... isa sa nakikita natin na ang problema.. ang tinatawag na illegal logging... ano po yung stand natin? should the DENR strengthen yung pagbabantay sa mga kabundukan natin?

SEN WIN: Importante yan kahit walang baha dapat alagan ang ating kalikasan at kapaligiran at dapat siguraduhin natin na itong mga ganitong mga puno, itong mga bundok ay naproproteksyunan sa pamamagitan ng pagtatanim ng puno at iba pang paraan para hindi mawala ang natural protection, yan din ang mga narinig namin sa pagpunta namin doon sa illegal logging at kaya ito at isang aspeto na titignan natin.

Cagayan at Isabela relief operations

Q: Gusto ko lang kumustuhan dahil namigay tayo ng dalawang libong sako ng bigas ang kabuuan apat na milyon, kamusta naman ho ang social distancing?

SEN WIN: Doon po sa aming aktibidad napa-practice naman ng social distancing hindi naman naging problema yan pero tama yung tanong mo talagang pagdating sa ganitong evacuation hindi na ho natatandaan ng ating mga kababyan ang social distancing dahil buhay yung kanilang binibigyan ng prayoridad pero kaya pinapaalala natin sa ating mga kababayan na hindi pa nawawala ang virus at importante na kahit na sila ay nililikas, nage-evacuate, hindi dapat nilang kalimutan na magsuot ng mask, mag social distancing at wag pupunta sa mga matataong lugar.

Elektrisidad

Q: Ilang po sa lugar diyan ay wala pang kuryente? kumusta po ang lawak, yung aksyun na pwede na ibigay sa mga lugar na affected po ng nasabing bagyo pagdating sa elektrisidad?

SEN WIN: Doon po sa Cagayan mabilis ang pagresponde ng mga koopertiba ho doon 70 percent na ho ang may kuryente as of last week at natutuwa po ako na mabilis yung kanilang pagresponde, sa Bicol area ganun din po almost 80 percent meron na hong kuryente. Ang wala lang pong kuryente ay Catanduanes sa lawak ng pinasala doon at only 20 percent pa lang ay may kuryente at yun po ang minomonitor natin. Nagpapasalamat po ako sa mga kooperatiba natin dahil kahit na delikado talagang mabilis sila sa pagre-repair ng mga kuryente natin. nakita ko talaga noong pumunta tayo, personal ko nakita yung kanilang mabilis na aksyon doon.

Calamity Fund

Q: Balita ko po ang lower house nag planong dagdagan ang calamity fund ng mahigit na five billion pesos, ano po ang masasabi ninyo?

SEN WIN: Yung calamity fund po ay kailangan talagang taon-taon dagdagan yan dahil yan ay ginagamit ng ating mga lokal na pamahalaan sa paghahanda at sa pagreresponde sa ganitong kalamidad taon-taon. Iba pa nga kulang dahil sa mga lugar tulad ng Albay, Bicol at Region 2. Madalas silang tamaan ng bagyo at mas importante na dagdagan sila ng calamity fund doon. Doon naman sa mga lugar na hindi na dinadaan ng bagyo, meron ho silang calamity fund na nagagamit ngayon sa paghahanda.

Q: Let me just verify 74% na lamang po ang linya inaayos ng Cagayan Electric Cooperative tama po ba ito at maibabalik na sa regular power source?

SEN WIN: Tama po.

Q: Senator ilan na lang po ang natitirang bagyo meron pa ho tayo...pagdating sa PAGASA sinasabi nila na karamihan ng gamit ng Pagasa is old-age pa rin pagdating sa pag-predict ng mga bagyo,accurate naman po pero yung iba natatakot na hindi magkaroon ng proper coordination sa mga lugar na babahain lalong lalo na sa lugar na merong mga dam po?

SEN WIN: Magandang tanong yan, yang ang nagiisang problema sa Pagasa, yung equipment at yung tao, yung mga nagtatrabaho doon, marami ho sa mga magagaling natin na scientist sa Pagasa ay lumipat na ng Middle East dahil sa kababaan ng sweldo at yung kanilang equipment. Madalas ko na tinatanong sa Pagasa dahil noong Mayor ho ako ang pinakamahalaga sakin yung bagsak ng tubig ulan at pag pumupunta po ako sa kanilang website wala hong tubig ulan na nakasulat doon ang nakasulat lang ho kung gaano kalakas ang hangin, kelan dadating ang bagyo pero ang gusto natin malaman gaano kalakas o gaano karami ang tubig ulan at yan po ay isang pagkukulang ng Pagasa na dapat nilang maiayos dahil sa mga lugar na katulad namin, sa Valenzuela, ang baha ang pinakamahalaga, yung hangin kaya natin lagpasan yan pero yung tubig ulan ay isang aspeto na dapat hong malaman ng mga lokal na pamahalaan.

Q: Baka meron kayong nais ibahagi sa mga tiga dito sa Pangasinan at sa mga naabot ng ating broadcast?

SEN WIN: Unang-una maraming salamat sa napakagandang interview natin. Maraming salamat na nabigyan tayo ng pagkakataon na mapaliwanag yung ating mga nasa isip, yung ating mga naranasan at aking panawagan lang ay patuloy ho natin ipatupad, i-practice yung social distancing, pagsusuot ng mask at shield, nanalo na tayo dito sa Covid pero wag natin kakalimutan, wag tayong mag-relax, lalo na ngayong pasko bawal pa rin ang Christmas party baka maraming nagbabalak mag Christmas party bawa pa rin ho yun.

Q: Maraming salamat ho Senator Win sa inyong oras.

SEN WIN: Maraming salamat.