Live interview with Senator Francis 'Chiz' Escudero

DATE: January 06, 2024
STATION: DWIZ
PROGRAM: Usapang Senado
HOST: Cely Bueno

CELY BUENO: Senator Chiz Escudero. Hi Sir, magandang hapon at happy new year po sa inyo.

FRANCIS 'CHIZ' ESCUDERO: Hi Cely, proof of life lang bago ko patayin 'yong video. Magandang hapon sa iyo at sa lahat ng ating mga tagasubaybay.

BUENO: 'Wag niyo pong papatayin 'yong video. Bakit kailangan patayin 'yong video? Gusto ko nakikita ko 'yong kausap ko Sir.

ESCUDERO: Naka-workout clothes.

BUENO: Sanay na ako na nakapang-workout outfit ka Sir. Okay lang 'yan.

ESCUDERO: Keri 'yan Cely, game.

BUENO: Ano 'yan nag-gi-gym ba si Sir? Anyway sige sana 'wag hingalin si Senator via Zoom na walang video, audio lang. Anyway Sir unahin ko muna bilang ikaw 'yong chairman ng Senate Committee on Higher, Technical and Vocational Committee, ito hong National Parents-Teachers Association of the Philippines may panawagan ho sa CHED na sana ay i-extend pa ng another year ito hong senior high school programs sa mga state universities and colleges at sa mga local universities and colleges ng sa gayun daw ay magkaroon pa ng more time ang mga public schools teachers, mga parents at ang Department of Education na mapaghandaan ito dahil ang tingin nila ay hindi handa ang CHED dito sa mangyayari na hindi na tatanggap at wala ng senior high school programs ang SUCs at LUCs.

ESCUDERO: Konting kasaysayan muna Cely, mahigit tatlong taon na ang ibinigay at sa totoo lang para mag-adjust ang DEPED sa senior high. Kung maaalala mo n'ong in-adopt 'yong K-12 program kulang ng facility at teacher ang mga DEPED schools kung kaya't in-accommodate muna ng mga SUCs, ng mga higher learning education institutions 'yong senior high level pero 'yong kasunduang 'yan dapat hangang 2021 lang i-extend na 'yan hangang 2024. So 'yong anumang extension na ating gagawin pa ang tanong baka next year ganoon na naman kahit tatlong taon mahigit anim na taon na ang binigay para d'yan hindi pa rin nagawa. Ngayon ang pangalawang problema at DEPED. Ayaw ng magbayad ng DEPED para doon sa mga in-accommodate na mga estudyante sa senior high ng SUCs. In other words, targetable sa pondo at savings ngayon dahil wala namang budget para d'yan ang national government para sa taong 2024 makakarga ngayon 'yan sa savings at sariling pondo ng mga SUCs. Pangatlo, Cely, kailangan na nung mga SUCs 'yong mga classroom na pinahiram sa DEPED dahil tumataas na rin 'yong kanilang enrollment at kailangan na rin nila 'yong mga facilities dahil nagfe-face-to-face na tayong muli.

BUENO: So ibig sabihin ba nito Sir, nagkaroon ng kakulangan ang DEPED sa preparation alam na pala talaga nilang ititigil na ito ng mga SUCs 'yong pag-accommodate sa mga senior high school pero kung ganoon ang sinasabi nung National Parents-Teachers Association na hindi pa handa ibig sabihin hindi ito inasikaso ng DEPED?

ESCUDERO: Hindi naasikaso, hindi natutukan, hindi pinakinabangan yung mga karanasan at teknolohiya natin dahil Cely hindi na dapat issue ang kakulangan ng classrooms sa panahong ito dahil nakita natin noong panahon ng pandemia na pwede naman palang mag-online. So pwede nilang ma-increase 'yong capacity ng mga paaralan ika-nga at gayun din mga classroom at teacher kung gagamitin lamang nila yung ating karanasan noong panahon ng pandemya na naitawid naman natin sa loob ng kulang-kulang dalawang taon. Tama ka Cely, kulang ang paghahanda ng DEPED at kung hindi pa ito gagawin ang maapektuhan naman ngayon ay yung ating mag-aaral sa state universities and colleges na kulang yung facilities.

BUENO: So Sir kung mayroon ma-displace na mga senior high school dahil ititigil na nga ito sa mga SUCs and LUCs to be blamed dito ang DEPED?

ESCUDERO: Hindi naman ako naglalaro ng laro ng sisihan Cely pero dapat gawan ng paraan ng DEPED yan. Alam nila yan at sila mismo ang nagsabi sa CHED na hindi na nila babayaran ang mga SUCs. Kung hindi nila babayaran ang SUCs, anong gagawin ng mga SUC? Mag-aabono? So dahil hindi na hiningan ng budget 'yan ng DEPED para sa taong 2024 hindi mo pwedeng sabihin hindi nila alam at hindi sila naghanda para d'yan dahil yung mga senior high na hindi na-accommodate sa high schools ng DEPED yun naman yung cinover ng SUCs. So may mga sari-sarili silang pinanggalingang high school na marapat at dapat pinaghandaan ng DEPED bago pa isinagawa itong planong ito sa taong 2024.

BUENO: At Sir dito sa 2024 budget mayroon ng inilaan na allocation sa DEPED para nga dito sa mga ia-accommodate nila na mga senior high school na mula sa SUCs, tama po ba?

ESCUDERO: Well, Cely, kung titignan mo ang budget ng DEPED ang absorptive capacity ng DEPED sa pagpapagawa ng mga classroom ay napakababa nitong nagdaaang, hindi lang naman term ngayon ni Secretary/Vice President Duterte kahit noong nagdaang administrasyon. On average, inaabot ng mahigit dalawang taon ang implementasyon ng school building program ng DEPED kaya halimbawa ngayon yung budget alam mo ba na yung budget Cely, na pinapatupad ng DEPED para sa school building program ay taong 2022 pa. Ni hindi pa nila natatapos lahat ng building na dapat gawin noong 2023 kung naalala ko yung figures mga nasa 30 porsyento pa lamang sila. Kasi ang problema ng DEPED at sinabi ko ito sa budget noong nandoon si Secretary/VP Sara Duterte ang problema sa DEPED school building program ay lumpsum item. Hindi nila ginagawa yung trabaho nila para i-identify na saan nga ba kailangan yung mga eskwelahan para tulad ng DPWH, Oktubre pa lang halimbawa ng 2023 ay napo-procure na nila 'yan nabi-bid na nila 'yan short of award para kapag approved na ang budget, sigurado namang ma-a-approve 'yan ng January 2024 ay pwede na nilang i-award at mapapakinabangan ng mga kontratista yung summer months kung saan hindi umuulan. Ang nangyayari sa DEPED inaabot sila hangang Agosto, Setyembre para mag-identify ng eskwelahan. So ibi-bidding 'yan Disyembre na yung ang naging problema ng DEPED sa mahabang panahon. Tinuro ko na 'yan sa budget noong nakaraan pati yung nagdaang budget pero parang mahirap turuan yung mga ika-nga matatanda na sa gobyerno.

BUENO: Sir pinapayagan pa rin ba yung lumpsum hindi ba parang ang dating nun pork barrel. Dapat hindi ba itemized, detalyado bago i-approve yung allocation sa isang project. So pinapayagan sa DEPED yon.

ESCUDERO: Anong gagawin namin Cely hindi maka-identify ang DEPED. Pero yung DEPED hindi naman yun kasama sa menu ng mga kongresista kapag sila ay nag-i-identify sa budget ng mga proyektong pwede sa distrito nila. DEPED lang talaga ang nagdedesisyon n'yan at walang ibang masisisi d'yan kung hindi ang DEPED mismo.

BUENO: Anyway doon ho sa- so masama po ba ang loob ng mga taga-SUCs dahil hindi sila babayaran ng DEPED, savings na nila yung gagamitin para doon sa mga ginastos sa mga in-accommodate nila para sa senior high school.

ESCUDERO: Well hindi sa masama ang loob Cely pero bubunot na sila sa sariling bulsa nila na tatamaan naman gaya ng sabi ko yung mga higher educations students natin. Pangawala, Cely, may ilang mga SUCs na ang sinasabi ay ito pina-correct ko nga 'yan hangang sa CHED noong nag-usap kami ni Chairman Popoy De Vera. Sabi ng ibang SUCs kawawa naman yung mga estudyante tutuloy na lang namin pero sisingilin namin sila. Kumbaga lalabagin nila 'yong probisyon ng saligang batas na libre ang high school sa ating bansa, sa mga pampublikong paaralan. So hindi ko alam kung ano ang legal na basehan nila at magiging illegal na imposition ng ficain kung gagawin yan ng mga SUCs.

BUENO: So Sir kayo hindi kayo pabor doon sa hirit ng National Parents-Teachers Association na palawigin pa ng isang taon ito hong senior high school program sa mga SUCs?

ESCUDERO: PInalawig na 'yan Cely ng mahigit tatlong taon mula noong naunang deadline at MOA ng DEPED at CHED. Kung hindi pa natin paghahandaan yan ngayon bagman hindi 100 percent hindi na natin magagawa pa 'yan at siguro Cely ang issue dito ay liwanagin natin ang batas, ang tinatalaga ng batas ay K-12 hindi ibigsabihin niyan ay K-10 na lang porket walang 11 at 12 at isa pa sigurong magandang tanong Cely, sa parte ng DEPED nag-anunsiyo sila ng- nabasa ko sa pahayagan na magpi-pilot testing sila ng K-10 lamang at wala ring legal na basehan yun Cely dahil kapag ka hindi napasa yung amendment na binablaik sa K-10 yung kasalukuyan nating K-12 'di anong mangyayari doon sa mga pinilot testing mong mga estudyante.

BUENO: At saka 'di ba violation yun sa batas dahil mayroon tayong K-12 program yung batas.

ESCUDERO: K-12 program nga yung sa atin pero yung pilot pwede naman pero paano nga yung mga estudyanteng pina-pilot mo. Ano yung curriculum na gagamitin nila? Ano yung kwalipikasyon nila para magkolehiyo kung hangang 10 lang ang ginawa nila.

BUENO: So ang dapat nilang gawin paghusayin na lang itong batas tungkol sa K-12.

ESCUDERO: Well sa katunayan nga mayroon tayong EDCOM Cely 'di ba na isinasagawa ng mga miyembro ng Kamara at Senado at mga eksperto.

BUENO: Yeah, EDCOM 2.

ESCUDERO: Sa totoo lang karamihan ng mga nangyayari sa labas ng komiteng 'yon ay hindi pinag-uusapan sa EDCOM. Hindi namin alam kung saan nanggagaling. Halimbawa, itong pagpapanumbalik sa K-10. Ni hindi 'yan pinag-uusapan sa EDCOM 2. Halimbawa, yung pag-impose ng ROTC sa mga college students. Hindi rin 'yan pinag-uusapan at wala sa agenda ng EDCOM 2. Ito'y mga kathang-isip lamang at panukala na nagmumula sa executive subalit nung tinanong namin kung may pag-aaral bas a likod niyan at hindi simpleng opinyon o kagustuhan lamang ay wala silang maipakitang sapat na pag-aaral kaugnay sa mga ipinapanukala nila.

BUENO: Yung isang panukala na wala namang batayan na pag-aaral ay dapat isantabi na lang, Sir, 'di ba. Dapat lahat...

ESCUDERO: Cely, malapit ng pagbotohan yung ROTC. Inamin na ni Senator Bato na walang pag-aaral na yung NSTP ay hindi maganda at hindi maayos. Wala ring pag-aaral na sinasabi yung ROTC ay dapat ibalik para sa kabutihan ng mas nakararami. Pero pagbobotohan 'yan, aprubado na sa Kamara at pagbobotohan 'yan sa Senado paglusong namin marahil.

BUENO: At dahil diyan, sabi niyo nga you vote against it kung walang maipakita na konkretong pag-aaral na pinagbasehan na kailangan nito.

ESCUDERO: Well to be fair, inamin naman at naging tapat si Senator Bato at sinabi niyang walang binigay sa kanya at walang pag-aaral siyang nalalaman kaugnay niyan.

BUENO: Anyway, sa ibang usapin naman Sir. Mukhang ang - dahil dito sa sumalubong sa ilang probinsya sa Western Visayas ay massive power outage ay mukhang galit na itong si Pangulo at sabi niya dapat panagutin itong NGCP dahil bigo raw na pigilan yung pag-collapse ng power transmission system dahilan para maapektuhan yung marami nating kababayan at mapilay raw yung mga negosyo at malagay sa peligro yung health care doon sa naturang region. So sabi niya, may accountability dapat daw managot dito ay ang NGCP. You comment on that, Sir.

ESCUDERO: Well ang dali - kaya nga iimbestigahan para malaman. Hindi naman pwedeng palaging tuwing may mangyayari ay NGCP ang sisisihin porket sila ang naghahatid ng kuryente. Para sa akin tatlo ang elemento sa pagbigay ng kuryente sa bawat tahanan, pampublikong edipisyo at hospital. 1.) Yung generating company. Yung planta mismo na naglilikha ng kuryente. 2.) Yung transmission company. 'Yan ang NGCP yung naghahatid ng kuryente mula sa powerplant papunta sa mga distribution utility tulad ng mga electric cooperatives at ng Meralco. 3.) Yung distribution utility mismo. Ngayon ang tanong ko, bakit nga ba kinapos ng kuryente at nagka-blackout.

BUENO: Dahil yung planta...

ESCUDERO: NGCP ba ang may problema o may naputol ba silang wire at hindi naibalik agad o may plantang binagsak o dinown at hindi inanunsyo at hindi scheduled? Well kung nangyari 'yan Cely, saan naman kukuha ng kuryente ang NGCP para yung nawalang kuryente na hindi naman inannounce na ibababa pala yung planta. Ang partikular na tinutukoy ko ay ang PCPC. 'Yan ang nagsusuplay ng mahigit 300megawatts sa Western Visayas sa Panay Island na biglang binaba o shinutdown ng walang schedule at walang abiso. At nung tinu-turn on na nila, imbes na apat na oras ay inabot sila ng mahigit tatlong araw bago nabalik kaya kulang talaga yung suplay. Sa ating bansa Cely, na puro isla 'di ba nga 7,100 islands depende kung high tide o low tide. Hindi naman konektado bawat isla. So yung suplay ng Luzon, sa Luzon lang 'yon. Yung Visayas at Mindanao may kable ng nagkokonekta diyan na ginawa na ng NGCP. So hindi naman porket dahil puro mga isla yung mga probinsya sa Visayas, yung pinagkukunan ng power supply na 'yan ay galing lang din mismo dun. At yung kulang diyan, hindi mo pwedeng kunin yung galing sa Bataan, yung galing sa Quezon na mga power plant at dalhin dun dahil kulang. Bagaman sobra ang power sa Luzon, sobra ang power sa Mindanao, hindi pwede i-dispatch at dalhin sa Panay dahil may specific na pinagkukunan ang mga power plant ang Panay Island.

BUENO: Pero Sir, ang sinasabi yung daw NGCP bigo na umaksyon during the crucial two-hour window. Bilang system operator dapat daw itong NGCP naging proactive at naging gauge with the distribution utilities ang cooperatives to manage loads and prevents such system collapse.

ESCUDERO: Ulitin ko Cely, paano kung yung plantang nagsusuplay ng 300megawatts ang biglang tumigil? Anong gagawin ng NGCP? Saan kukuha ng pampuno ng kuryenteng nawala bigla? Kasi Cely yung mga planta may maintenance schedule naman 'yan na ipinagbibigay alam sa NGCP, ipinagbibigay alam sa mga distribution utility para makakapagplano silang makakuha ng suplay galing sa iba na papupunuan yung parteng may maintenance shutdown nila. Ang problema nga dito hindi scheduled yung maintenance shutdown. Nais kong malaman kung emergency ba 'yon o kapabayaan ng powerplant din 'yon dahil nakaplano lahat ng emergency shutdown at hindi ito ang unang beses na nangyari ito Cely. Naalala mo isang Disyembre a few years ago tumaas yung presyo ng kuryente bigla sa Metro Manila ang rason nun ay may tatlong plantang sabay-sabay nag-shutdown. Nagkulang ang supply bigla, walang pagkukunan at ang pinagkukunan lamang ng NGCP ay WESM yung Wholesale Electricity Spot Market at ang kinalabasan ay sobrang mahal na presyo ng kuryente dahil mahal sa WESM ang kuryente kumpara sa baseload ng mga plantang nagsu-supply regularly ng kuryente sa ating bansa.

BUENO: Pero Sir dito sa ganitong insidente paulit-ulit this is the second ay basta paulit-ulit sabi niyo nga tatlo yung component ng power yung sa generation ito yung mga planta and then yung sa transmission NGCP and then yung sa distribution pero dito sa tatlong component NGCP ba ang may pinakamalaking liability kapag nagkakaroon ng ganitong insidente?

ESCUDERO: Depende sa sitwasyon Cely. Halimbawa pagbasehan natin ang bill natin sa Meralco dito sa Metro Manila kung titignan natin yung bigat ng responsibilidad na dinadala ng tatlo tignan natin sa singil. Sa kabuoang bill mo sa Meralco humigit kumulang limang porsyento ang napupunta sa NGCP. Humigit kumulang 28 porsyento ang napupunta sa generation plant at humigit kumulang 18 porsyento naman ang napupunta sa distribution utility. So kung paghahati-hatiin mo kumbaga sa pitsa-pie 'yan ang may pinakamalaking nakukuha at binabayaran natin ay yung generating company. Pangalawa ay distribution utility. Pangatlo ay yung transmission company. So base sa bill sila yung may pinakamalaking papel na ginagampanan kaya mas malaki ung bayad sa kanila. Pangalawa, pinag-uusapan sa mahabang panahon kung magbibigay ba ng standby capacity ang NGCP. Ibig sabihin in case na may pumalpak na planta, magus-supply sila. Okay lang yun Cely, ang problema ko pass-on cost 'yan ibig sabihin kung bibili sila ng kuryente naka-standby lamang, gagamitin lang kapag emergency ipapasa 'yan sa consumer ang lalabasan niyan standby nga at minsan hindi nagagamit pero kapag kailangan nandoon pero babayaran natin palagi. 'Yan yung parang take or pay noon na nagpabigat sa sambayanang Pilipino. Gamitin man o hindi babayaran natin. Gusto ba natin 'yon? Isa sa mga rason kung bakit ang mga industriya ay hindi tumataas at dumadami sa Pilipinas ay dahil sa mataas na presyo ng kuryente ng Pilipinas sa buong Southeast Asia.

BUENO: Pero Sir dito sa insidenteng ito may liability talaga ang NGCP pero what you are saying tatlo yung components so hindi lang sila ang may tanging pananagutan?

ESCUDERO: Kaya sa hearing sabi ko, patawag ang distribution utility d'yan sa Panay partikular sa Iloilo pribado 'yan Cely 'yan yung More franchise na inaprubahan ng Kongreso a couple of Congresses ago. Pangalawa, yung PCPC ito yung partikular na planta na nag-shutdown kaya nag-brownout at nais kong malaman bakit at bakit hindi sila nagbigay ng abiso at hindi scheduled maintenance shutdown yon. Anong nangyari? May emergency ba? At bakit inabot sila ng tatlong araw bago na synchronize yung kanilang plantsa sa NGCP imbes na the usual 4 hours lamang.

BUENO: So Sir makatwiran ba kasi may isang nagpapanukala na sa halip na pagmultahin lang e' pagbayarin ang NGCP kung magkano yung naging losses o damage sa negosyo or sa anu mang let say sa hospital, sa mga municipalities doon sa mga lugar na nagkaroon ng massive (inaudible) para daw-

ESCUDERO: Well Cely ang unang problema niyan sino nga ba muna ang may kasalanan bago natin sabihin sinong magbabayad. Pangalawa, paano mo maico-compute yung "losses".

BUENO: ERC daw Sir ang magco-compute non.

ESCUDERO: Hindi anong basehan kasi loss business opportunity yun kumbaga hindi nakabenta na nakabenta sana. So paano mo ngayon ko-computin ngayon 'yon.

BUENO: Magsa-submit 'yong bawat mga negosyong kanilang 'yong-

ESCUDERO: Well, 'yong isa-submit nila ano naman ang basehan? Dapat naka-base 'yon sa dineklara nilang income sa BIR no'ng nagdaang taon for the same period hindi ba? Hindi naman puwedeng lilista ko lang 'yong sanang kinita ko dapat may basehan din 'yon. So ilan 'yan sa mga dapat tingnan at suriin kung paano nga ba gagawin 'yan kung saka-sakaling magkakaroon ng reimbursement.

BUENO: Pero may karapatan Sir 'di ba 'yong mga customer, mga consumer na mag-demand talaga dahil doon sa epektong naidulot nitong tatlong araw na massive brownout.

ESCUDERO: Oo pero dadaan 'yan sa husgado Cely dahil magpa-file ng claim ang bawat isa, 'yan ang procedure at depende nga kung sino 'yong may kasalanan. Hindi naman porket NGCP ang nagdadala ng kuryente mula sa planta papunta sa DU e' NGCP na agad ang may kasalanan dahil tulad nga ng sinabi ko paano kung 'yong planta mismo ang biglang nag-shutdown at walang binigay na abiso sa pag-shutdown, rason para magkulang ang supply sa Western Visayas.

BUENO: So Sir 'yong mga planta anong power ba ng NGCP sa kanila bilang system operator? Sa maintenance-

ESCUDERO: Wala Cely sila ang nagpo-provide ng kuryente. Isipin mo na lang Cely kumbaga mayroon kang laruan na may baterya, battery operated na may wire. Naka-konekta yung laruan sa wire, nakakonekta yung wire sa baterya. 'Yong NGCP 'yan lang 'yong wire na naghahatid ng kuryente do'n sa laruan mo o sa appliance mo. Kapag walang supply ng power mula sa baterya sa kasong ito mula sa powerplant ano naman gagawin n'ong wire? Wala naman siyang kuryenteng nasu-supply. Hindi naman ibig sabihin no'n kasalanan niya. Hindi din naman ibig sabihin kasalanan ng nag-di-distribute lamang. Baka nga kasi ang problema ay nasa mga maintenance shutdown na hindi ini-schedule. Alam mo Cely ang ERC at DOE mayroon silang schedule ng maintenance ng bawat planta sa buong Pilipinas at sinasabi 'yan sa NGCP bilang operator. Ang problema kapag nag-maintenance shutdown bigla ang isang planta at hindi inanunsiyo magkakandarapa bigla ang NGCP sa kasong ito ang distribution utility na maghanap ng source ng kuryente. Halimbawa na lang Cely sa Sorsogon noong ako'y governor para mabigyan ka ng ideya mayroon kaming back man power plant doon geothermal powerplant. Nagsu-supply siya ng kuryente pero hindi sa Sorsogon dahil mahal 'yong kuryente nila, nag-bidding sila noong nag-competitive selection process ang cooperatiba natalo sila. Ang nanalo kumpanya na naka-base sa Batangas o sa Quezon. Pero n'ong kasagsagan ng bagyo, tumumba ang mga poste ng NGCP mula sa Batangas at Quezon papuntang Sorsogon, bilang gobernador pinaghandaan namin 'yon nagpatayo kami ng substation sa Sorsogon para rektang kumonekta ang back man sa amin. Kaya bagaman walang kuryente noon ng mahigit dalawang buwan sa Camarines Sur at sa Albay kami may kuryente kami agad at inilagay namin sa probisyon ng kontrata sa CSP sa competitive selection process no'ng electric cooperative na sagot no'ng kompanyang nagsu-supply sa amin sa Quezon at Batangas 'yong replacement power cost na tinatawag. So bagaman mas mahal ang back man hindi nagbayad ng mas mataas 'yong consumers naming dahil ang nagbayad no'n ay 'yong planta sa Batangas at Quezon at ang back man naman pumayag na rin naman ng mas mababa kasi wala nga 'yong transmission line hindi rin sila makabenta ng kuryente.

BUENO: So Sir, yung sa hearing sa Wednesday, January 10 mag-a-attend po ba kayo dito?

ESCUDERO: Oo, Cely.

BUENO: And then dito dapat maklaro kung sino yung may pinaka mas mabigat na liability kahit na ang Pangulo siya na mismo ang nagsabi na dapat ang managot dito ay NGCP.

ESCUDERO: Baka hindi na-brief ng sapat at kumpleto ang Pangulo na lahat tayo malalaman natin pagdating sa hearing, Cely. At gaya ng sinasabi ko, waiting boy naman palagi ang NGCP. Madalas nasisisi yung naghahatid ng kuryente. Pero 'di ba may kasabihan, 'wag mong barilin yung messenger. Messenger lang 'yan. Baka naman yung masamang balita ay galing sa ibang lugar o sa ibang tao.

BUENO: At laging nasisilip yung multibillion na kinikita daw nitong NGCP.

ESCUDERO: Oo pero kung pagbabasehan nga natin Cely yung billing mo, ang pinakamalaking binabayaran ng ordinaryong konsyumer ay ang powerplant. Ang pinakamababang binabayaran niya dun sa mga kumikita sa negosyo ng power ay ang transmission grid.

BUENO: Sa ilalim po ba ng kasalukuyang sistema or whatever, ang mga planta Sir na nagkaroon ng shutdown na wala sa schedule, pinagmumulta po ba sila o mayroon ba silang - pinapanagot ba sila? Bakit nagkaroon ng shutdown na wala sa schedule?

ESCUDERO: Wala pa akong narinig Cely, kahit na yung price spike, yung price hike na nangyari isang Disyembre rason para magbayad ng mga consumers dahil sa hindi naka-schedule na shutdown ng dalawang planta sa Quezon noon. Wala akong nabalitaang pinagmulta sila ng DOE. Kaya ang aking panawagan kahapon at nung isang araw, imbestigahan at tignan ng DOE. Hindi yung aasa sila sa amin para imbestigahan dahil may kapangyarihan sila, responsibilidad at obligasyon. Imbestigahan ito dahil hurisdiksyon nila ito. 'Pag kami nagpatawag ng hearing Cely, dapat ang DOE may sagot sa mga bagay na ito. Kabilang na yung sinasabi ko. Asan yung schedule ng maintenance shutdown at yung shutdown ba ng plantang 'yan ay nasa schedule o wala?

BUENO: So maraming dapat ipaliwanag ang DOE at maging ang ERC sa hearing?

ESCUDERO: Tama ka Cely, dahil sila ang regulator sa ating bansa sa ilalim ng EPIRA Law na Electricity Power Industry Reform Act kaugnay ng transmission, generation, at distribution ng kuryente sa ating bansa.

BUENO: Sir, too early ba for Senator Raffy Tulfo bilang chairman ng Committee on Energy na hindi pa nag-iimbestiga pero sinasabi niya na dahil paulit-ulit na ito ay basis na ito para tanggalan ng prangkisa itong NGCP.

ESCUDERO: Ginagalang ko ang opinion ni Senator Tulfo subalit sa parte ko mas gugustuhin kong makinig, pakinggan at pag-aralan muna bago ko husgahan o bago ako magpasya kaugnay ng anumang bagay lalo na pagdating sa prangkisa na isang pribilehiyong ibinibigay ng pamahalaan sa mga pribadong kumpanya.

BUENO: Maiban naman tayo Sir tungkol dito naman sa International Criminal Court kasi lumabas na balita na parang nandito na yata sa bansa 'yong ICC investigator. Pero makakapasok po ba sila ng walang coordination sa DOJ or dapat ay mayroong coordination at dapat ba silang payagan considering yung sinasabi ni Senator Ronald 'Bato' Dela Rosa gumagana naman ang justice system sa ating bansa at mismong si Pangulong Bongbong Marcos daw ang nangako sa kanya no'ng sila'y imbatahan no'ng November na hindi papayagan na makapagsagawa ng imbestigasyon dito itong ICC.

ESCUDERO: Ilang bagay Cely, una pumasok tayo sa ICC tumatakbo naman 'yong justice system natin no'ng nagmiyembro tayo d'yan. Hindi namna requirement na hindi umuubra 'yong justice system bago tayo sumali sa ICC. Eh 'di ang sasali na lamang sa ICC 'yong mga walang tumatakbong justice system. Tumatakbo 'yong justice system natin. Ang paglaya ni Senator De Lima ay isa sa mga pruweba niyan. Pangalawa, malayang puwedeng mag-apply ng visa hindi mo kailangan ideklara ang totoong rason parang mga Pilipino lamang 'yan na nagpupunta sa America, Cely. Sasabihin turista pero mag-aaral, magtatrabaho pala doon. Nakakapag-aral naman, nakakapagtrabaho naman so sa parte ng ICC kung ganyan ang gagawin nila possible nilang magawa 'yon pero sa normal na kurso ng mga aksyon ng opisyal ng international organization dapat mag-coordinate sila sa DOJ at dapat 'di ba ina-assume natin na regular ang mga transaksyon nila dapat pag-apply nila ng visa dahil hindi naman sila automatically visa-free entry sa Pilipinas sabihin din nila 'yong kanilang intensyon at hayaan natin 'yong Bureau of Immigration magpasya at 'yong embassy natin kung bibigyan sila ng bisa o hindi. Pangalawa, kung 'yan ang aasahan kasi natin na sistema Cely, eh kahit ako si Senator Bato magdududa ako dahil sa dami ng Chinese nationals na pinapapasok ng Bureau of Immigrations sa ating bansa na nakakalusot puro illegal pala hindi malayong may makalusot na tiga-ICC kung ganyan ang patakaran at sistema at kalakaran sa Bureau of Immigrations.

BUENO: At itong si SolGen Menardo Guevarra ang sabi niya 'yong prosecutor daw from the ICC puwedeng mag-conduct ng kanilang investigation sa allegation laban nga kay dating Pangulong Duterte na crimes against humanity kaugnay ng war on drugs ng hindi pumupunta dito sa Pilipinas dahil mayroon daw itong local groups na tumutulong sa kanila. So ibig sabihin may local groups dito Sir na pwedeng nagpo-provide na lang sa ICC prosecutors?

ESCUDERO: Well possible Cely, 'yon pero ang tanong kung tatanggapin nila 'yong ebidensyang pinapasa sa kanila. Hearsay ba 'yon, documentary evidence ba 'yan first hand evidence ba 'yan? Katulad na lamang no'ng ating inilaban na kaso sa The Hague sa West Philippine Sea nandoon naman 'yong trial hindi naman sila nag-imbestiga dito. Prinesenta lang natin 'yong ebidensya doon at nagwagi tayo doon sa The Hague.

BUENO: So sina Senator Bato mayroon ba siyang dapat pangambahan Sir kung sakali?

ESCUDERO: Well, ang makakasagot lamang ng tanong na 'yan Cely, ay si Pangulong Marcos at si Senator Bato dahil sabi nga niya sila'y nag-usap at sa kaniya nag-commit. Magandang malaman 'yan mula mismo sa Pangulo o may nagbago na ba sa kaniyang sinabi kay Senator Bato no'ng sila'y huling nag-usap hindi ako kasama sa meeting na 'yon Cely, kaya hindi ako makakapagsabi kung anon ga ba ang pinag-usapan, anon ga ba ang commitment, naka-ukit ba 'yon sa bato o sinulat lang sa papel o sa tubig.

BUENO: Pero ang paniniwala ni Senator Bato ang dating sa kanya ay singtigas ng bato 'yong pangako sa kaniya ng Pangulo na hindi daw papayagan nga na- anyway Sir.

ESCUDERO: Bilang chief architect ng foreign policy natin ang bato ika nga ay nasa kamay ni Pangulong Marcos.

BUENO: Anyway, Sir naalala ko during the budget season ikaw na 'yong nag-express ba ng concern tungkol sa paglobo ng ating utang at recently sinabi na nga na ang ating ay lumobo na sa mahigit P14-Trillion so ito ba'y something na nakakabahala itong paglobo na sa mahigit P14-Trillion ng ating magkakautang?

ESCUDERO: Nitong nagdaang dalawang taon ni Pangulong Marcos on average umuutang kasama na nag 2024, pangatlong taon niya on average Cely, umuutang tayo ng P2.3-Trillion per year kung imu-multiply mo 'yan sa tatlong taon pa madadagdagan 'yong utang natin ng halos katumbas na ng GDP ngayon na nasa P21-Trillion hindi naman puwedeng ang utang ay kapantay na ng ating GDPang tinitingnan ng mga rating agencies dapat ang utang ay hindi lalampas ng malayo kung saka-sakali man sa 64% of GDP kapag pumantay sa GDP natin ang utang ay ine-negative rating tayo ng mga credit rating agencies at ibig sabihin n'on mas mataas tayo magbabayad ng interes sa mga uutangin nating karagdagan. Ngayon, ano ngayon ang solusyon? Ang solusyon ay pataasin ang GDP. Hindi naman kailangan bumaba ang utang kung tumataas ang GDP kaya sana 'yong ating economic managers sa iba't ibang ahensiya natin ang tutukan ay ang pagtaas ng productivity ng GDP ng ating bansa. Kabilang na diyang ang sektor ng agrikultura na napakababa bagaman mayorya ang inuukupa niyang espasyo sa ating gross domestic product.

BUENO: So doon ba sa 2024 budget naka-focus ba 'yong mga allocations sa pagpapataas ng ating gross domestic product lalo na ho pagdating sa mga agricultural products?

ESCUDERO: Nadagdagan ko Cely ng P25-billion at dinagdagan ng House ng P30-billion ang budget ng agriculture department humigit kumulang P50 bilyon pero mababa pa rin 'yan kumapara sa budget ng flood control lamang sa Department of Public Works and Highways na nireklamo ko nga noon. Umakyat ng malaki pero kulang pa rin Cely at sana buo ang pag-asa ko na sa liderato ni Secretary Kiko Laurel ay maiayos niya at ma-mazimize niya 'yong mga resources na binigay sa sektor ng agrikultura para mapataas ang ating GDP agriculture sector.

BUENO: At kapag napataas pa 'yong production Sir 'di ba isa rin yan sa daan para 'yan matiyak 'yong sapat na supply ng mga agricultural products at maiwasang tumaas ang presyo nito 'di po ba?

ESCUDERO: Well, Cely, Oo at hindi kasi mas mura 'yong imported na bigas mula Vietnam at Thailand kumpara sa pino-produce nating bigas kulang kasi 'yong ayuda, sistensya at subsidiya ng pamahalaan sa sektor na 'yan. So hindi nangangahuluganng bababa 'yong presyo pero magkakaroon tayo ng tinatawag na food security at magkakaroon tayo ng mas mataas n akita sa parte ng mga local at Pilipinong magsasaka na makakatulong din naman sa pagtaas ng ating GDP sa pangkalahatan. So bagaman mataas ang presyo bagaman hindi pagpapababa ng presyo naman talaga 'yong kakalabasan no'n sa dulo, oo sa paglago ng ating ekonomiya makakatulong 'yan na maging affordable o abot-kaya ang mga presyo at produktong agrikultura.

BUENO: Nabanggit niyo si Agriculture Secretary Tiu Laurel sa tingin- last na po ito Sir, maganda ba 'yong kanyang naging hakbang na bumuo siya ng blacklisting committee para daw mapalakas 'yong kampanya ng gobyerno laban sa scrupulous manufacturers, suppliers, contractors, consultants, at hoarder ng agricultural products?

ESCUDERO: Well kilala ko si Secretary Laurel, Cely, at hindi magnanakaw 'yan at hindi rin 'yan madaling madala ika nga sa pananakot o anong uri ng panloloko. Umaasa ako na sa binuo niyang committee na ito tunay ngang ma-identify 'yong mga totoong hoarder at smuggler at gayundin 'yong kanyang revamp na ginagawa sa Department of Agriculture ay suportado ko dahil tulad ng sinumang bagong pasok na head of agency dapat bigyan natin ng kalayaan na mapili at piliin kung sino 'yong mapagkakatiwalaan niya at maasahan niyang gumawa ng trabahong nais niyang makita sa kaniyang kagawaran.

BUENO: On that note pwede na po kayong magpatuloy sa inyong pag-gym Sir, na-miss ko 'yong inyong outfit habang kayo ay nag-g-gym baka may mensahe kayo sa ating mga kababayan dahil ngayong New Year ano ba 'yong dapat na asahan ng publiko.

ESCUDERO: Tulad ng marami sa atin Cely, hiling natin kapayapaan, kaligayahan kapiling ang ating pamilya't mahal sa buhay at nawa'y makamit natin ang ating mga mithiin para sa atin mga personal na buhay at gayundin para sa mga nagmamahal at minamahal natin.

BUENO: Naks, thank you so much Sir happy new year ulit.

ESCUDERO: Happy New Year Cely. Happy New Year sa ating televiewers. Good Afternoon.